Samvinnan - 01.09.1927, Síða 60

234
SAMVINNAN
um ummælum Skúla, sem tekin eru úr æfisögu hans, er
hann hefir sjálfur ritað: „Allir urdu forvirradir, því ádur
höfðu þeir þeinkt, að so illur Diöfull sem Landfogeten
giæte omögulega vered Islendskur“.
En jafnframt því, að Skúli varð landfógeti lenti hon-
um fyrir alvöru saman við einokunarverslunina. Störf
hans voru að nokkm leyti orsökin. Sem fjárheimtumaður
konungs gafst honum tækifæri til að kynnast efnahag
þjóðarinnar. Duldist honum þá eigi hve mergur var úr
henni soginn einmitt fyrir verslunartilhögunina. Einnig
átti hann að hafa eftirlit með verslun og framferði kaup-
manna. Hné því alt að einu.
Athugum nú einokunina nánar. Iiún var erlend kaup-
mannsverslun vemduð af ríkisvaldinu. Nú er það aug-
ljóst, að hagsmunir kaupmannastéttar, hvar sem er í
heiminum, hlýtur ávalt að rekast á hagmuni almennings.
Kaupmenn hljóta að kappkosta að fá vörumar fyrir lágt
verð, en selja þær fyrir hátt verð. Almenningur leitast
við það gagnstæða, að fá hátt verð fyrir framleiðsluvörur
sínar en nauðsynjavörur með lágu verði. — Skúli
komst fljótt rækilega að raun um, að kaupmenn þeir,
sem verslun ráku á Islandi um hans daga, sóru sig í ætt
til stéttarbræðra sinna fyr og síðar. Hann sá að þeir leit-
uðust við að græða sem mest fé, en fullnægja svo fáum
skyldum sem unt var. Þeir svikust um að sigla á hafnir,
þar sem lítil von var um ábata, þótt áskilið væri í leigu-
mála þeirra. Báru þeir við röskun skipalægja og höfðu
ýmsar aðrar vífilengjur. Þeir fluttu inn óþarfavaming,
svo sem vín og tóbak, sem mestur hagur var að versla
með, en létu skorta matvöra. Gat honum eigi dulist, að
þetta varð eigi lagfært nema almenningur yrði sjálfur
þátttakandi í versluninni. Síðari tíma reynsla sannar það
og, þar sem kaupfélögin flytja inn svo að segja nauð-
synjavörar einar, en mikill hluti kaupmannastéttarinnar
lifir á því að selja einskis nýtan og skaðlegan varning.
Þrásinnis skarst Skúli í leikinn er kaupmenn beittu
fátæklinga ofbeldi. Þá hafði hann og vakandi auga á vog-