Samvinnan - 01.09.1927, Side 92

SAMVINNAN
266
í Suður-Ameríku hefir Shell félagið náð bestu olíu-
lindunum, þó hefir annað breskt félag- náð miklum sér-
leyfum í Venezuela, en gat ekki unnið úr þeim, þegar til
kom, og hefir leigt Standard Oil V3 af þeim fyrir 121/) af
hundraði, en Shell félaginu i/3.
Olíufélögin reyna hvert sem betur getur að ná fót-
festu hvert í annara heimalöndum. Shell félagið hefir náð
í miklar eignir í Bandaríkjunum, en Standard Oil hefir
reynt að koma ár sinni fyrir borð í Austur-Indíum og á
ýmsum stöðum í Bretaveldi, en þar hafa Bretar reynt að
loka fyrir Bandaríkjamönnum, annaðhvort með lögum,
eða þá gömlum sérleyfum. Þeir höfðu sjálfir svo mikið af
peningum til að ávaxta, að þeir þess vegna reyna að bola
öðrum frá.
Auðvaldið hefir um langt skeið teflt ríkisstjórnunum
út í ófrið, til að opna markað fyrir vörur sínar, hvort sem
verið hefir ópíum, brennivín eða annað, og þá þarf það
ekki síður að nota rikisvaldið til að líta eftir peningunum
sínum. Á bernsku árum breska auðvaldsins var lítil þörf
fyrir aðrar þjóðir, að fjölga nýlendum sínum. f nýlend-
unum var opinn markaður fyrir alla og þá ekki sérstök
ástæða til að skifta sér af ástandinu, þegar hægt var að
selja þar vaminginn. Alt öðru máli er að gegna með út-
flutta peninga, þeir þurfa miklu fremur eftirlits ríkis-
valdsins, en vörumar áður. Vextirnir af þeim eru ótrygg-
ir og hverfa kanske með öllu, ef stjóm ríkisins, sem fær
þá lánaða, er ekki treystandi til að standa í skilum, en til
þess er engri stjórn eins vel trúandi og stjórn þess lands,
sem lánar peningana. Jafnhliða vexti auðmagnsins hefir
græðgin eftir nýlendum þess vegna vaxið mjög, af hálfu
auðvaldsríkjanna, um síðustu fjörutíu ár. Lönd þau, sem
auðvaldið fær hráefni hjá, eða lánar stórfé, eru annað-
hvort beiniínis tekin hernámi af stórveldunum, eða þá
að þau nota ýmiskonar stjómmálaklæki, eða hótanir, til
að hafa hönd í bagga með stjóm þeirra. Komi það fyrir,
sem oft vill verða, að hagsmunir tveggja andstæðra út-
flytjenda rekast á, blanda ríkisstjómimar sér venjulega