Andvari - 01.07.1962, Page 24

134
ELSA E. GUÐJÓNSSON
ANDVABI
einlcum lcirkjugripum, hér á landi,28 og
varð vel ágengt. Einmitt á hennar vegum
safnaðist meiri liluti refilsaumsklæða
þeirra, sem nú þekkjast, til Kaupmanna-
hafnar á fyrri hluta aldarinnar. Múla-
klæðið var þó ekki í þeirra hópi, enda
mun fornleifanefndinni aldrei hafa borizt
vitneskja um það. í bréfi Skúla Tómas-
sonar, prests í Múla, til nefndarinnar
1817, nefndi hann patínu, skírnarfat og
maríulíkneski, en minntist ekki einu orði
á altarisklæðið.28
Skráðar heimildir um eignir Múlakirkju
skera ekki úr um, hvort klæðið í Enschede
sé þaðan komið. í máldaga kirkjunnar frá
1394 voru nefnd fjögur altarisklæði vond
og eitt að auki.30 Ekki var þeim lýst að
öðru leyti. 1 næstu heimild, sem til er um
eignir Múlakirlcju, vísitazíugerð frá 1429,
er sagt, að allt sé „eftir því sem gömul
registra til segja",31 og eru þar næst taldir
upp þeir munir, sein kirkjunni liafa
áskotnazt síðan. Meðal þeirra er altaris-
klæði, sem hústrú Margrét gaf, en Mar-
grét var dóttir Bjarna lúrðstjóra Ólafsson-
ar og kona Mrafns lögmanns Guðmunds-
sonar. Ekki getur þó altarisklæði Margrét-
ar verið það, sem nú er í Twenthesafni,
sé áður skráð tímakvörðun rétt. Engar
heimildir fundust síðan um skrúða kirkj-
unnar fyrr en 1489, en þá var getið í
reikningsgrein, að séra Magnús Jónsson
hefði lagt kirkjunni til hökul og kór-
kápu.32 I máladaga frá 1491 var kirkjan
talin eiga fjögur altarisklæði, og var auk
þess sagt frá því, að Jón djákni Finnboga-
son, sem varð prestur í Múla það sama
ár og þjónaði þar til 1524, hefði árið 1490
lagt til kirlcjunnar kórkápu, merki, kopar-
stiku, corpóral og kirkjubjór fyrir tvö
hundruð.33 Virðist því engin fjarstæða að
ætla, að Jón, er síðar varð príór á Möðru-
völlum til dánardægurs 1546, hafi á prest-
skaparárum sínum í Múla gefið til Icirkj-
unnar altarisklæði það, sem hér um ræðir.
Að sjálfsögðu er einnig hugsanlegt, að það
hafi verið gefið kirkjunni síðar og af öðr-
um aðilum. En eklci var getið um klæði
kirkjunnar aftur fyrr en í máladaga frá
1553 og þá aðeins sagt, að kirkjan ætti
þrenna altarisbúninga.34 í máldaga frá
1563 var enginn kirkjuskrúði nefndur.35
Refilsaumað altarisklæði var fyrst slcráð
í vísitazíum Múlakirkju árið 1644 og þá
á þessa leið: „Altarisklæði fornt með rcfil-
saum“.3B Árið 1665 var nefnt „altaris-
klæði með refilsaum gamalt og slitið, þó
brúkanlegt."37 Síðan var klæðisins getið,
svo elcki verður um villzt, í flestum vísi-
tazíurn þar til 1828. I vísitazíubók Múla-
kirkju frá 1847 var þess ekki getið; aðeins
sagt, að kirkjan virtist „vera rétt viðlílca
á sig komin og til er greint í undanfarinna
ára vísitazíum liennar".38 Sýnist í fljótu
bragði mega af því ráða, að klæðið hafi
þá enn verið í kirkjunni, en það þarf þó
alls ekki að vera, því að ekki var þcss
alltaf getið í vísitazíum, þótt einhver
skrúði hefði horfið úr kirkjunum. Er
glöggt dæmi um þetta frá Grenjaðarstaða-
kirkju.30 Eklci skal það þó rakið hér, en
óhætt mun að gera ráð fyrir, að refil-
saumaða klæðið hafi getað horfið úr Múla-
kirkju hvenær sem er eftir 1828.
En hvernig gæti altarisklæði úr Múla-
kirkju eða annarri kirkju íslenzkri hafa
borizt til Enschede í Hollandi? Er frú
Kalf spurðist fyrir um uppruna klæðisins
hjá forstjóra Twenthesafnsins, félck hún
þau svör, að lclæðið licfði verið í eigu
safnara nokkurs í Miinster í Westfalen
í Þýzkalandi, þegar safnið keypti það
árið 1933 eða 19 34.40 Frekari upplýsingar
voru ekki fáanlegar.
Að svo stöddu er þess vegna aðeins
hægt að leiða að því getum, hvernig
klæðið hafi lcomizt frá íslandi til Munster.
Er líklegast, að þar liafi crlendur ferða-
maður verið að verlci. í formála að skýrslu
forngripasafnsins 1868 minnist Sigurður