Andvari - 01.07.1962, Síða 48

158
JÓHANN S. HANNESSON
ANDVAIÍI
Það skólakerfi, sem ég er að reyna að
gera mér í hugarlund, myndi auðvitað
fyrst og fremst eiga að sjá nemendum
fyrir þeirri hagnýtu kennslu —• hagnýtri
i víðasta skilningi — sem þeim er nauð-
synleg. Um þetta þarf ekki að ræða;
það er sameiginlegt öllum skólakerfum.
En þegar hagnýtri nauðsyn sleppir, yrði
það aðalmarkmið skólanna, að sjá fyrir
sem lengstu og nánustu samneyti allra
nemenda, án tillits til efnahags eða stéttar,
gáfnafars eða námsgetu. Slíkir skólar
yrðu því harla ólíkir þeim skólum, sem
við nú höfum, og enn ólíkari þeim skól-
um, er margir vilja koma hér á, þar sem
stefnt er að því, að stía nemendum sundur
eftir námsgetu sem allra fyrst. Enda veit
ég að margur mun spyrja, hvaða hugsan-
lega samleið treggáfaðasti nemandinn
geti átt með þeim snjallasta.
Þessari spurningu vil ég svara í tvennu
lagi. I fyrsta lagi eiga allir nemendur eftir
að eiga samleið í lífinu — sem borgarar
og kjósendur, sem foreldrar skólabarna,
sem Oddfellowar, Rotaríanar og Lions,
sem gestir í Þjóðleikhúsinu og áhorfendur
á knattspyrnukappleikjum. Þeir eiga að
1 ifa í sama þjóðfélagi, og þótt þar séu
margar vistarverur, er það þó eitt hús.
Ég hefi hér að framan reynt að sýna fram
á það, að þjóðfélagslegt uppeldi fæst nú
hvergi, eða mun von bráðar hvergi fást,
nema í skólunum. Sé þetta rétt, þá er
það varla fjarstæða, að ætla þegnum
sama þjóðfélags sömu skólamcnntun
eftir því, scm framast er unnt.
I öðru lagi eru hugmyndir okkar um
það, hvað kenna eigi í skólum og hvað
hægt sé að lcenna þar, ef til vill ein-
skorðaðri og þrengri en þörf gerist. Mér
er ekki grunlaust um, að akademískar
hefðir menntaskólanna hafi smitað tals-
vert út frá sér til lægri skólastiga. Það er
deginum ljósara, að íslenzk framhalds-
skólanámsskrá í dag næði skammt í slík-
um skóla, sem hér um ræðir. En ef til
vill er ekki vanþörf á að rýmka þá náms-
skrá. Ég ætla ekki að þylja hér neinn
lista um fög, sem bæta mætti á náms-
skrána, enda er það varla fleiri fög, sem
okkur vantar mest. Ég vil aðeins benda á
það, að við eigum það því sem næst al-
gjörlega sumarvinnu skólanema að þakka,
að íslenzkir stúdentar útskrifast ekki gjör-
samlega ófróðir um sitt eigið þjóðfélag
og þjóðlíf. Og þó er hagnýt þjóðfélags-
fræði eitt af því, sem allir geta tileinkað
sér.
Við þurfum áreiðanlega að skilgreina
hugtökin „nám“ og „kennsla" á frjáls-
lyndari og frjálsmannlegri hátt en okk-
ur er nú tamast. En ég held við verðum
ekki síður að gera okkur alnýja grein fyrir
því, hvað eru gáfur og námshæfileikar.
Það nær engri átt, að telja þá alla einskis
nýta í skóla, sem ekki geta lært á bók,
allra sízt ef við skilgreinum bókina svo
þröngt, að hvorki nótnabækur né mynda-
bækur eru taldar til bóka. Ef skólakerfið
á að þjóna öllu samfélaginu, en ekki að-
eins fáum útvöldum — og mér er endan-
lega sama, hvort þeir eru valdir eftir
stétt eða vitsmunum — verður einfald-
lega að gera ráð fyrir því, að allir heil-
brigðir menn geti lært, þótt geti ekki allir
lært það sama. En af því leiðir það, að
ef skóli hefir ekkert það að bjóða lök-
ustu nemendunum, sem þeir geta með-
tekið, þá er það skólinn, sem hefir brugð-
izt, en ekki nemendurnir.
Ég endurtek það, að allir heilbrigðir
menn geta lært. Og sumt af því, sem
jafnvel þeir lökustu geta lært, þurfa allir
að læra. Þótt þess sé vandlega gætt, að
íþyngja hinum lakari ekki um of, og
hins ekki síður, að sjá þeim færustu fyrir
nægilegum verkefnum við þeirra hæfi,
þá er samt nóg eftir af sameiginlegu
námi og sameiginlegu skólastarfi fyrir
alla nemendur, nóg tækifæri til þeirrar