Andvari

Årgang

Andvari - 01.07.1962, Side 62

Andvari - 01.07.1962, Side 62
172 SIGURBJÖRN EINARSSON ANDVARI Það væri ekki ástæða til að rifja þetta upp hér, cf aðeins væri um að ræða alveg einangraðan þátt í mannlegu fari og sögu, eina mikla, hrapallega undantekn- ingu og cinstæða ónáttúru. Að vissu leyti má segja, að svo sé. En því miður ekki að öllu leyti. Sú formúla, sem nazistar notuðu til þcss að frysta vökvann rauða í æðum þegna sinna, hefur verið notuð víðar og með miklum árangri, þótt það hafi sjaldan verið gert af jafn markvísu, sálfræðilegu dæmi og af nazistum. I Iún entist vel til þess að verja mansal og þrælahald í hámenningarlöndum, hún hefur dugað með ágætum til þess að rökstyðja atferli Evrópumanna gagnvart innlendum mönnum af öðrum lit í ný- lendum, hún liefur til þessa verið ærið máttug í samskiptum sumra lwítra manna við svcrtingja í Suður-Afríku og Ameríku, og þá ekki síður í viðhorfi til pólitískra andstæðinga og utanflokksmanna í sum- um löndum, einkum á austanverðum linettinum. En formúlan hyggist á staðreynd, lög- máli, eins og allar þær formúlur, sem unnt er að gera virkar. Það er staðreynd og lög- mál hins kalda blóðs. Sú undirstaða er miklu almennari en formúlan sjálf. Það er sem betur fer ekki títt, að vér séurn gerð samvizkulaus gagnvart öðrum eða gerum oss það sjálf með markvísum áróðri, beinlínis í því skyni að vinna óbótaverk á þeim eða níðast á þeim með köldu blóði. Blóðið kalda er að jafnaði ekki virkjað til ómanneskjulegra athafna. En það er líka til óvirkjað, ósnortið, hlýju- laust. Vér segjurn, að oss renni blóðið til skyldunnar, þegar vér finnum til ábyrgðar gagnvart öðrum. Því er svo kalt í mannheimi sem raun er á, að þetta rennsli er að jafnaði nokkuð dræmt. II. Einn af gegnustu hugsuðum vorra tíma, bandaríski guðfræðingurinn Reinhold Niebuhr, telur að auðkenna rnegi einn megindráttinn í sálarlífi hins hvíta nú- tímamanns með orðunum: Easy conscien- ce, róleg samvizka. Hann cr svo vamm- laus í eigin augum, þótt veröldin kunni að vera vond, hann kennir ekki sam- ábyrgðar. Hann veit meira um heim sinn og hagi meðbræðra sinna en nokkur önn- ur kynslóð, hann Iiefur meiri úrræði til þess að bæta úr fyrir öðrum en áður voru kunn, og örlög allra manna eru sam- tvinnaðri en nokkru sinni fyrr, en vit- neskjan um hagi og farnað annarra manna er honum mestmegnis ópersónulcg tíð- indi, hann lætur þau ekki trufla lífs- nautn sína, ekki óróa samvizku sína, þau höfða lítt til vilja hans, honum rennur ekki blóð til skyldunnar. I Ivað er lærdómsríkt við söguna, sem ég vék að í upphafi? 1 fyrsta lagi það, að söguhetjan verður lostin skelfingu frammi fyrir þeirri hugsun, að maður sé ekki maður, hver sem hann cr, að þær mann- verur séu til, og margar til, sem eigi eng- an rétt á tilliti, samúð, miskunn. I öðru lagi það, að maður, sem lifir lífinu á ör- lagatímum eins og áhorfandi, eins og leikhúsgestur, uppgötvar allt í einu, að það, sem fyrir hann ber, er ekki sviðsýn- ing, heldur saga, sem er hans. Hann er krafinn aðildar. Hann getur ekki lengur horft ósnortinn á það, sem er að gerast, af því að það eru menn, sem í hlut eiga. Hann mætir spurningunni fornu í henn- ar guðlega myndugleik: Hvar er bróðir þinn? Hvað hefur þú gjört? Hvað gjörir þú? Mér kemur í hug í þessu sambandi sagan um Onnu Frank og leikritið, sem gert var af þeirri sögu og margir sáu hér í þjóðlcikhúsinu. Það var áhrifamikil leik- sýning, nístandi átakanleg saga. En á með- an ég var að horfa á þessa sýningu, gat ég aldrei losnað við þessa hugsun: Hér
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Andvari

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.