Andvari - 01.07.1962, Page 118

228
ÓLAPUR JÓNSSON
ANDVARI
tökudrengsins, einmanaleik lians og ör-
yggisleysi; og húsbóndi hans er af sömu
náttúru, harðneskjulegur risi, óskiljanleg-
ur drengnum og til alls vís. Niðurlag sög-
unnar verður fyrir vikið áhrifamikið, ein-
falt og sterkt í senn. Svipuðu máli gegnir
um fyrstu sögu bókarinnar, Skyttuna, þótt
hún sé í sjálfu sér flóknari. Astarsagan að
sögubaki, náttúrulýsingin og frásögnin af
slysaskotinu, allt verða þetta þættir í
minnilegri og þróttugri mannlýsingu sög-
unnar. Eins og fyrr segir virðist mér und-
irtónn þessara sagna ljóðrænn, hin næma
tilfinning Hannesar fyrir manninum í
náttúrlegu umhverfi sínu; og honum
heppnast allvel að gæða hana lífi og lit
í einföldu formi þar sem ytri lýsingar og
söguefni verða ekki til að villa. Önnur
dæmi þessa eru Fæddur úrsmiður og
I djúpum skörðum, hvort tveggja mjög
einfaldir þættir að ytri gerð. Báðir hafa
þeir að uppistöðu næsta kímilega mann-
lýsingu, og hér lánast hún allvel þar sem
nýtur Ijóðræns mannskilnings Hannesar.
I seinni sögunni tekst honum jafnvel það
háskabragð að persónugera náttúruna í
upphafi sögunnar; söðlasmiðurinn verður
skemmtilega geðfelldur í vanmætti sín-
um í miðri öræfaógninni. Um takmark-
anir Hannesar vitna hins vegar t. d. aðrar
sögur bókarinnar en Skyttan þar sem
meira eða minna er fjallað um ástir. (Ein-
kennishúfan, Brúarvígslan, Kvenfólk og
hrennivín.) Þótt frásagnafhátturinn sé
líkur á yfirborði allra sagnanna týnist
hér hin Ijóðræna tilfinning í krókum
sögunnar, og það sem eftir stendur er
ekki meira en meðalsnotur blaðamennska.
Eina sögu langar mig að nefna enn:
það er í haustbrimunum, síðasta sagan í
bókinni og um sumt sérstæðust. Hér nýt-
ur sín enn vel hinn ljóðræni stíll Hann-
esar, og þótt sagan sé dul og ekki víst að
hún komist öll til skila verður hún manni
með sínum hætti einna minnisstæðust úr
bókinni. Og þessi áhrif eiga að vissu leyti
við um bókina í heild: Sögur að norðan
eru ekki stórmæli og sæta kannski ekki
verulegum tíðindum, en hin betri helft
bókarinnar er einkar notaleg lesning og
verður lesanda kærkominn viðauki við
Ijóð Hannesar Péturssonar enda mjög af
sama toga.
Idversu skammt viðleitni til ljóðrænn-
ar náttúrulýsingar getur dugað verður vcl
ljóst af bók Sigurjóns Jónssonar frá Þor-
geirsstöðum, Sandi og sæ. Idér er ekki
ætlunin að ástunda samanburð þeirra
Hannesar og Sigurjóns, enda væri það
fráleitt sanngjarnt, en athugunin býður
sjálfri sér heim: Sigurjón freistar nefni-
lega víða Ijóðrænu í sögum sínurn og
ferst það misjafnlega, hættir annars veg-
ar við óhóflegri viðkvæmni og jafnvel
væmni, hins vegar uppgerð og hálfgerðu
orðaprjáli. Sögur hans bera því enn vitni
sem vitað var, hversu skammt nokkur list-
rænn hæfileiki ásamt góðum vilja dugar
í skáldskap ef brestur stöðuga einbeitni,
ögun og ómenguð listræn viðhorf.
Sigurjón Jónsson mun vera allroskinn
höfundur og hefur birt sögur sínar og
þætti í blöðum og tímaritum, en Sandur
og sær er fyrsta bók frá hans hendi. Sam-
kvæmt útskýringu á bókarkápu er hér um
að ræða eins konar úrval úr „nýjum og
gömlum smásögum, lífsmyndum og
stemningum" höfundar. í bókinni kennir
hka allmargra grasa, sumt er þar eigin-
legar smásögur, annað nær því að geta
heitið „stemningar" eða Ijóðrænir þættir,
og sumt virðist nánast i ætt við ævintýri.
Margir þættir Sigurjóns eru einhvers kon-
ar heimilisblaðamennska í petítstíl, þætt-
ir sem ætlað er að „vekja til umhugsun-
ar“, bregða upp fyrir lesanda áminnandi
eða bætandi myndum. (Dæmi: Ef til vill,
Öldungurinn á steininum, Blátt blað,
Söngvarinn). Sigurjón ann föðurlandi
sínu, náttúru landsins, dýrum og gróðri,