Andvari - 01.07.1962, Side 123

ANDVARI
ÍSLENZK SAGNAGERÐ 1961
233
ingalíf sögufólks síns í ytri atvikum, en
hitt er víst að stíll lians í beztu sögurn
þessarar bókar einkennist af nærfærinni
lýsingu tilfinningalífs frekar en beinni
túlkun þess; að baki býr oft næmleg og
tregablandin sársaukakennd sem ég
freistast til að kalla Ijóðræna. Sami stíls-
máti er enn á Ósýnilegu handtaki, það
er fíngerð saga af fyrstu kynnum ungs
drengs af elli og aðvífandi dauða og þeim
óhugnaði sem fylgir.
Næmur skilningur á tilfinningalífi og
viðbrögðum barna ásamt fáguðum stíls-
máta er sem sagt í þessari bók höfuðkost-
ur á nokkrum sögum Ingimars og ljær
þeirn gildi umfram snotrar dægurbók-
menntir; af þessum ástæðum virðist
vert að binda við höfundinn góðar vonir.
Tilfinningalíf ungs drengs er einnig
uppistaðan í fyrstu sögu Guðbergs Bergs-
sonar, en verk hans gerir meira en vekja
vonir; það er kostadrjúgt og minnilegt
skáldverk, og bezt að segja þegar í upp-
hafi að sögu Guðbergs má með rökum
telja „beztu“ skáldsögu ársins 1961 ef
mönnum eru slíkar einkunnagjafir áhuga-
mál. Miisin sem læðist er sálfræðileg
skáldsaga af góðum og gildum evrópsk-
um skóla, þótt hún sé nýstárlegt verk i
íslenzkum bókmenntum. Viðfangsefnið
er á ytra borði dauðaótti ungs drengs sem
snýst upp í hreina sálflækju að lokum,
en undir niðri lýsir sagan því hversu
allur Inigur og trú sögumanns beinist „að
jörðinni og efninu". Sumir beztu þættir
sögunnar eru einmitt af þessurn toga
þótt þeir láti ekki ýkja mikið yfir sér:
vanmáttur drengsins í hörðum og and-
snúnum heimi birtist ekki sízt í lýsing-
unni á hinni fátæklegu fróun sem hann
finnur sér í náttúrunni og í líkama sínum.
Sögumaður er drengurinn sjálfur, piltur
kominn undir gelgjuskeið, og sagan öll
sögð í fyrstu persónu. Þótt bygging sög-
unnar sé einföld við fyrstu sýn er bún
gerð með ærnum kostum og verð athygli.
Höfundur hefur sögu sína með stuttum
formála þar sem gerð er ljós grein fyrir
sögusviði, sögufólki og söguefni; síðan
er sagan sjálf rakin til lykta, bláþráða-
laus en bægfara og á stundum nokkuð
daufleg á yfirborði. Þetta er ekki öllum
hent: allur kjarni sögunnar er reyndar í
formálanum, það verður æ ljósara af
lestri sjálfrar sögunnar, en engu að síður
verður þetta aldrei til að draga úr spennu
verksins. f lok formálans lýsir böfundur
líka vinnubrögðum sínum og stílsmáta,
hann kveðst munu „reyna að lýsa um-
skiptum þeim er gerðust, jafn-nákvæm-
lega, Ijóst, samvizkusamlega og hlutlaust
og unnt er.“ Þetta er góð lýsing á frá-
sagnarhætti verksins, höfundur kostar alls
kapps um hlutlægni í stíl og lánast þessi
viðleitni vel: liann rýfur hvergi trúverð-
uga fyrstu-persónu frásögn drengsins, og
tekst í senn að gera mynd hans skýra,
lifandi og eftirminnilega og gera urn-
hverfinu og öðru sögufólki fullgild skil
og engu síðri. Maður kann að álykta á
stundum við lestur sögunnar að mcð öðr-
um vinnubrögðum, stílfærðari frásagnar-
hætti, hefði höfundur getað magnað sögu
sína til muna, gert hana óhugnanlegri
og þannig áhrifasterkari; en á hitt er að
líta að þar með hefði Guðbergur reyndar
skrifað allt aðra sögu. Raunsæi og hlut-
lægni eru þær leiðarstjörnur sem hann
hefur valið sér og verki sínu, og undir
því merki vinnur hann góðan sigur.
Daufleikayfirbragð það sem manni finnst
allvíða á sögunni og amar dálítið við
fyrsta lestur venst fljótlega og hæfir sög-
unni raunar vel: hún segir af dauflegu
lífi þótt undir niðri byltist stríðir straumar.
Drengurinn er að sjálfsögðu í for-
grunni sögunnar og hlýtur fyllsta og ítar-
legasta túlkun: sár einmanaleiki hans,
draumþörf og ímyndun á krókóttum
villuvegum, útilokun hans frá öllu lif-