Andvari - 01.01.1981, Page 14

12
SIGFÚS DAÐASON
ANDVARI
óvinur þess „flótta aftur á bak til ortodox 'hugmyndakerfa", og þess
„katólskufaraldurs [sem] kom lítið eitt við í Unuhúsi [. . .] upp úr heims-
styrjöldinni fyrri“.18
Eins og áSan var vikiS aS er stíll Þórbergs samt næstum fullþroskaSur
fimm árum áSur en Bréf til Láru kernur út. Hér má bæta því viS aS rit-
hátturinn í „Ljósi úr austri" er fullt eins klassískur og í Bréfi til Láru; og
eru þó auSvitaS háklassískir kaflar þar líka. Þó er þvílíkast sem Þórbergur
hafi þegar í Bréfi til Láru veriS farinn aS leita annan'a eiginda í stíl en þeirra
klassísku, og verSur nú aS slá þann varnagla, aS klassísk einkenni í stíl
Þórbergs eiga ekkert skylt viS „klassíska storknun". Llr því vikiS er aS þessu,
mætti líka nefna þaS, aS kynnin af ritum Edgars Allans Poe hljóta aS hafa
orSiS Þórbergi lærdómsrík. ÞaS virSist aS minnsta kosti líklegt (þó ekki sé
bægt aS stySja þá tilgátu meS dæmum í þessari ritgerS) aS sú aSferS Þór-
bergs aS ganga beint framan aS lesandanum meS beinskeytum og stundum
óvæntum fullyrSingum sé komin frá Poe aS einhverju leyti, og virSist mega
greina ummerki þessa bæSi í ritgerSinni frá 1919 og í sumum köflum
Bréfs til Láru, og þá ekki sízt í „smásögunum" (XXI, XXII og XXIII; þ. e.
„MorSiS á mér“, „Yfirnáttúrlegar ofsóknir" og „Þegar ég var óléttur", sam-
kvæmt efnisyfirliti Þórbergs). Árni Hallgrímsson segir18 aS í fyrstu línunum
í „Ljósi úr austri" - sem hann las um leiS og þaS kom á prent - hafi hann
greint einhvern „skringitón". Höfundur þessarar ritgerSar verSur aS játa aS
þetta orSalag Arna kom honum heldur á óvart, því hann getur ekki heyrt
aS neitt sé beinlínis skringilegt í þeirn línum. Hinsvegar eru þær línur
mjög gott dæmi upp á þaS einkenni sem hér var veriS aS minnast á.
ÞaS rná þá líta um öxl frá Bréfi til Láru, til aS sjá næsta aSdraganda þess,
eSa til aS sjá þaS eins og í fjarvídd, en líka er lærdómsríkt aS líta á þaS sem
kemur næst á eftir, svo sem bréfin til Kristínar GuSmundsdóttur og til Vil-
rnundar Jónssonar kringum áramótin 1925-1926, en þó alveg sérstaklega
„Eldvígsluna" og „Heimspeki eymdarinnar". ÁriS 1925 hefur raunar orSiS
Þórbergi frjór tími. En upp úr áramótunum verSur hlé á ritgerSasmíS.
I ritgerSunum sem prentaSar eru á árinu eftir útkomu Bréfs til Láru
hefur Þórbergur meitlaS stíl sinn ekki síSur en í Bréfi til Láru. Og aldrei
mun hann liafa veriS beinskeytari og stórböggari en í þessum ritlingum.
Aftur á móti er stíll þeirra ekki eins fjölbreytilegur og í fyrri riturn hans,
sú eigind sem mest ber á er mælskan. Mælskan verSur lengi nokkuS ríkj-
andi hjá Þórbergi, þó hann grípi þá aS vísu líka til annarra stiltegunda. Um
sinn verSa lesendur Þórbergs aS sakna „gullbryddingarinnar" sem skein af
svo mörgum blaSsíSum Bréfs til Láru. Elitt er annaS mál aS gjósandi mælsk-