Andvari - 01.01.1981, Side 43

andvari
ÞÓRBERGUR ÞÓRÐARSON
41
66. Ofvitinn, (1964), 264. bls.
67. „3379 dagar úr lífi mínu“, Ritgerðir 1924-1959, II, 324. bls.
68a. í kompaníi við allífið, 107. bls.
68b. Það ætti varla að koma mönnum á óvart að töluverður munur er á pólitískum hugmynd-
um Þórbergs á áratugunum 1920-1940 og á síðasta hluta ævi hans. Satt að segja virðist
svo um skeið að hann ætli pólitíkinni gífurlega mikinn hlut, bó líklega væri ofsagt að
hann hafi gengið með þá von beinlínis, að pólitíkin geti jafnazt við vizkuna. í síðasta
kafla ritgerðarinnar ,,í myrkri persónuleikans" (Ýmislegar ritgerðir, síðara bindi, 122,-
123. bls.) lýsir Þórbergur því óska-ástandi begar ekkert er til, „sem persónuleikinn
kallar „mitt“ og „þitt“, heldur aðeins okkar, engir húábændur og þrælar, heldur aðeins
jafningjar, enginn auður og fátækt, heldur aðeins jafnræði, engin trúarbrögð, heldur
innri uppljómun, engin ríki og þjóðir, heldur aðeins menn, enginn ótti og huggun,
heldur óhagganlegt öryggi og vissa. Og þetta er einmitt líka lijarni sósíalismans."
(Leturbreyting mín. S.D.) Þetta takmark, þetta afnám firringar og hlutgervingar, sem
aðrir hafa kallað svo, er að vísu langt undan, og til að ná því dugir ekki pólitísk barátta
ein saman, heldur þarf innri tamningu; en pólitísk von gæti verið bundin því að
„sósíalistiskt samfélag legði okkur í hendur betri aðstöðu til að ná þessum vexti heldur
en kapítalistiskt þjóðskipulag. . .“ (Sama stað). Greinin sem hér er vísað til er frá árinu
1950. Um sama leyti virðist Þórbergur hafa látið freistast af því sem nefna mætti
mekaníska sögulega bjartsýni. Satt að segja virðist sú afstaða ekki vera honum lík, og
mjög er hún ólík þeim hugmyndum sem koma fyrir í „Opnu bréfi til Kristins Andrés-
sonar“ tuttugu árum siðar.
69. „Bréf til jafnaðarmanns," Ýmislegar ritgerðir, fyrra bindi, 149. bls.
70. Óltkar persónur, 71.-102. bls.
71. í kompaníi við allífið, 73-74. bls.
72. Bréf til Láru, XXX. kap. (151. bls., II. útg.)
73. Einkum í XVII. kapítula Bréfs til Láru (40.-41. bls., II. útg.). Sbr. „Heimspeki
eymdarinnar" og Ganglera 1927-1928.
74. í kompaníi við alltfið, 184. bls.
75. Helztu ritgerðir Þórbergs sérstaklega helgaðar þessum efnum eru: „Ljós úr austri"
(1919), „Bréf til jafnaðarmanns" (1928) (einkum III. kap.); gagnrýni á „iðkun guð-
spekinnar" er einkum í þessum ritgerðum: „Skoðanir 'hr. C. Jinarajadasa" (1927) og
„Heimspeki eymdarinnar" (1927). Allar eru þessar ritgerðir endurprentaðar í Ýmis-
legum ritgerðum, fyrra bindi. Fyrirlestur C. Jinarajadasa, „Lífsviðhorf guðspekinnar",
fluttur í Nýja bíó 4. september 1927, er prentaður í fjórða hefti lðunnar það ár.
76. Johannes E. Hohlenberg, Yoga og gildi þess fyrir Evrópu. Þýtt hafa Ingimar Jónsson
og Þórbergur Þórðarson. Reykjavík 1920, 125. bls.
77. í kompanii við alltfið, 146. bls.
78. „Opið bréf til Kristins Andréssonar," Tímarit Máls og menningar 1970, endurprentað
í Ýmislegum ritgerðum, síðara bindi.
79. íslenzkur aðall (1971), 212 bls.
80. í kompanti við allífið, 35. bls.
8L Sama rit, 114. bls.
82. Sama rit, 26. bls.
83. Sama rit, 28. bls.
84. Ofvitinn (1964), 341.-342. bls.
85. í kompaníi við alltfið, 74. bls.
86. Sama rit, 133. bls.
87. Sama rit, 72.-73. bls.
88. „3379 dagar úr lífi mínu," Ritgerðir 1924-1959, II, 324. bls.