Andvari - 01.01.1981, Side 91

ANDVARI
f RÍKISRÁÐI 1904-1918
89
Á ríkisráðsfundi hinn 9. júlí 1909 skýrði Björn Jónsson frá tveimur málum
í sambandi við staðfestingu fjárlaga fyrir árin 1910 og 1911. Þau voru um
viðskiptaráðunaut og kostnað af landhelgisgæzlu.
I þessum fjárlögum hafði verið samþykkt fjárveiting til handa tveimur
viðskiptaráðunautum erlendis, allt að kr. 12.000.00 á ári. Á fundinum skyrði
ráðherra frá því, að aðaltilgangurinn með skipun ráðunautanna væri að gefa
upplýsingar um Island þeim, sem óskuðu slíks í því skyni að stofna til við-
skipta við landið, svo og leiðrétta ranghermi og þessháttar. Danski utanríkis-
ráðherrann Ahlefeldt-Laurvigen greifi kvað ekki ástæðu til að gera athuga-
semdir við skipunina, ef þessir ráðunautar héldu sér eingöngu við það verk-
svið að veita leiðbeiningar í sambandi við viðskipti, en þeir mættu að sjálfsögðu
ekki fara inn á sérsvið danskra ræðismanna. íslandsráðherra svaraði því til,
að þess mundi gætt, að slík ásælni (overgreb) ætti sér ekki stað.
Þegar til kom, var aðeins skipaður einn viðskiptaráðunautur, og var það
Bjarni Jónsson frá Vogi. Honum var sett erindisbréf hinn 30. júlí 1909, og
var starfssvið hans töluvert víðtækara en Björn Jónsson hafði skýrt frá á ríkis-
ráðsfundinum. Síðar kvartaði utanríkisráðherrann danski yfir því skriflega, að
viðskiptaráðunauturinn hefði rekið pólitískan áróður gegn Dönum í sambandi
við sjálfstæðismálið, og mun eitthvað hafa verið hæft í því, en ráðherra Islands
svaraði þessu á þá leið, að slíkt skyldi ekki endurtekið. Starfsemi viðskipta-
ráðunautarins var annars mjög umdeild hér innanlands og mikið um málið
skrifað, sem eklci er hægt að rekja hér. Um það má vísa til rits dr. Björns
Þórðarsonar, Alþingi og frelsisbaráttan, bls. 207-210, sbr. 213, og rits höf-
undar þessarar greinar um Stjórnarráð íslands, bls. 543-547.
Hitt málið, sem gert var að umtalsefni, var um niðurfellingu á hluta af land-
helgissektum sem greiðslu til Dana fyrir landhelgisgæzluna hér við land. Þann-
ig var, að í fjárlagafrumvarpið 1905 hafði verið tekið upp ákvæði um að greiða
Dönum 2A landhelgissekta og 34 andvirðis upptæks afla og veiðarfæra, og sama
var gert í fjárlögum 1907 og loks 1909, en fjárlaganefnd neðri deildar felldi
þá heimildina niður. Þegar ráðherra íslands skýrði frá málinu á ríkisráðsfund-
inum, tók hann fram, að þessi greiðsla til Dana hefði alltaf verið illa séð af
andstæðingum fyrrverandi stjórnar, en nú væru þeir komnir í meiri hluta á
Alþingi og hefðu því á síðasta þingi viljað koma fram kröfum sínum. Ráð-
herrann, sem hafði nú breytt um skoðun í málinu, kvaðst hafa í hyggju að reyna
að fá því framgengt, að lagt yrði fram frumvarp á Alþingi um breytingu á
togaralöggjöfinni þannig, að komið yrði á hæfilegri skiptingu á landhelgissekt-
unum.
Forsætisráðherrann (Neergaard) kvað það gleðja sig, að ráðherra Islands
vildi beita sér fyrir slíku lagafrumvarpi. Ákvæðið hefði byggzt á samkomulagi
frá árinu 1905 milli forsætisráðherra og íslandsráðherra samkvæmt tillögu
frá fjármáladeild þjóðþingsins. Af beggja hálfu, Dana og íslendinga, hefði þótt
rétt, að á þennan hátt yrði greitt framlag upp í hinn ríflega kostnað ríkissjóðs