Andvari

Årgang
Eksemplar

Andvari - 01.01.1992, Side 66

Andvari - 01.01.1992, Side 66
64 GUNNAR STEFÁNSSON ANDVARI Annars er viðhorf Kristins Andréssonar til Halldórs mjög eftirtektarvert. Þeir voru pólitískir saniherjar framan af og var Kristinn óþreytandi að boða Halldór fyrir þjóðinni sem skáldsnilling, þótt ekki verði séð af Skáldcitíma að höfundurinn hafi metið það nokkurs. En í þessu gerðist það að hinn pólitíski greinahöfundur Halldór og skáldið með sama nafni fara nokkuð ólíkar leiðir. Það áttu ýmsir samherjar örðugt með að sætta sig við, hversu mjög sem þeir dáðu skáldið, eins og Kristinn gerði. Grein hans í Rauðum pennum 1938, um tvær fyrri bækur Heimsljóss, er glöggt dæmi um það. Kristinn ræðir um persónusköpun í verkinu: „Annars er merkilegt að veita því athygli um allar persónurnar, sem skáldið leggur alúð við, að jafn ljóslifandi og þær verða í minni okkar, jafn sérkennilegar og þær eru, jafn skýrt og við greinum athafnir þeirra, eru þær okkur eftir sem áður í dýpsta eðli sínu ráðgáta. Og stundum finnst manni, að öll athygli skáldsins beinist að þessum óræðu töfradjúpum manneðlisins, í ást, þjáningu, leik, að upp- sprettu lífsins í náttúru og samfélagi, að tilfinningalífi mannsins. Persónur, sem farnar eru að hugsa, móta líf sitt, stefna að ákveðnu markmiði, eru sjaldgæfar í bókum Halldórs. . . . Hið jákvæða, senr lesendurnir eru alltaf að þrá í bókum Halldórs, kemur þar lítið fram ennþá. Persónurnar veita ekki þá leiðsögn, sem svo mörgum er kær, eru ekki sjálfar fyrirmyndir, sem svo æskilegt er að eiga á jafn ráðþrota tímum.“ Hér tekur sósíalrealistinn með kröfu sína um „jákvæða hetju“ framí fyrir fagurkeranum. Það er dálítið merkilegt að sjá að Kristinn skuli telja það ljóð á ráði skáldsins að athygli þess skuli beinast svo mjög að hinum „óræðu töfradjúpum manneðlisins“ og það skapi persónur, sem eru „í dýpsta eðli sínu ráðgáta.“ Er þetta ekki einmitt einkenni mikils skáldskap- ar? A þeim leiðum var Halldór Laxness raunar alla tíð, ella hefði hann ekki orðið það mikilfenglega sagnaskáld sem raun ber vitni. Pær slóðir voru ýmsir lesendur, sem heimta einföld svör og skýra leiðsögn, tregir til að fylgja honum. Mýstíska þræði má rekja gegnum allan skáldskap Hall- dórs. Pess vegna er athugaverð sú tilhneiging að skipta ferli hans í skýrt af- mörkuð skeið. í höfundarverki hans öllu er föst samfella og það er ótvírætt gildi á bók Eriks Sönderholms að draga skýrar fram en fyrr hefur gert ver- ið hina lífrænu heild, „organisk enhed“, þess frá upphafi. Allt um það er vitaskuld hentugt að deila þessu geysimikla verki niður fyrir sér í kafla eða skeið þar sem áherslur breytast. Umskiptin frá kaþ- ólsku til sósíalisma eru ekki eins skörp og löngum er látið í veðri vaka. Sönderholm sýnir fram á að Vefarinn á sér í raun tvenn sögulok, önnur í fráhvarfi frá kaþólsku kirkjunni, „lífræna“, veraldlega lausn sjöundu bók- ar, - hin sem sett eru með viljaátaki að lyktum, þar sem kirkjan hrósar sigri í baráttunni um sál hins unga manns. Sósíalismi Halldórs varð aldrei dogmatískur, næst því að fylgja pólitískri
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172
Side 173
Side 174
Side 175
Side 176
Side 177
Side 178
Side 179
Side 180
Side 181
Side 182
Side 183
Side 184

x

Andvari

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link til dette eksemplar: 1. Tölublað (01.01.1992)
https://timarit.is/issue/292762

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.

1. Tölublað (01.01.1992)

Handlinger: