Andvari - 01.01.1992, Page 69

andvari
í LJÓSI SKÁLDSKAPAR
67
til þess að fara á miðilsfund. Ég segi þessa sögu sem fyndni eða til gamans.
En í samræmi við þetta má segja að ekki séu aðeins þeir skáld sem yrkja og
túlka tilveruna í skáldlegu ljósi, heldur séu þeir menn líka skáld sem hafa
ánægju af að hlusta á skáldskap og gera sér far um að skilja hann og sjá
veröldina í því Ijósi sem birtist í bókmenntum.“
Þessi orð eru áminning öllum sem fást við að skýra skáldskap. Skorti
hina ljóðrænu og skáldlegu sýn á hlutunum er hætt við að ritskýringar verði
andleysið uppmálað og má sjá þess mörg dæmi í því lærdómstorfi sem oft
er nú borið á borð í nafni bókmenntafræða. Hins vegar er fróðlegt að
hyggja að þeim menningarlegu undirstöðum sem mikill skáldskapur hvflir
á. í dæmi Halldórs Laxness hefur oft verið rætt um afstöðu hans í trúmál-
um, gagnvart kristindómi og öðrum trúarhreyfingum.
Sigurbjörn Einarsson segir í ævisögu sinni sem Sigurður A. Magnússon
skráði að Halldór sé trúarlega séð taóisti og ræðir um árásir hans á lútersku
sem hálfsjúklega áráttu. Neikvætt viðhorf Halldórs gagnvart kenningu Lút-
ers og siðaskiptunum gengur í gegnum allan feril hans og má sjá í hvað
gleggstri mynd í Inngangi að Passíusálmum. En orðum Sigurbjörns biskups
um Halldór andmælti annar lúterskur prestur, Gunnar Kristjánsson (And-
vari 1989), telur þau órökstudd og óviðeigandi. „Peter Hallberg hefur gert
þeirri tilhneigingu Halldórs að gefa villandi upplýsingar um sjálfan sig
nokkur skil,“ segir Gunnar, - „undir þá tilhneigingu hljóta þekkt ummæli
skáldsins um eigin taóisma að falla. Hitt orkar ekki tvímælis að hinn þungi
undirstraumur í verkum Halldórs er kristinn eins og oft hefur verið sýnt
fram á.“ - í þessu sambandi má minna á ummæli Halldórs frá efri árum að
hann hafi ungur orðið kaþólskur og sé það enn. Eru þetta kannski líka vill-
andi upplýsingar? Verum þess almennt minnug að í ríki skáldsins er ekkert
sem sýnist.
Víkjum loks aftur að Sjöstafakverinu. Par er ekki aðeins að finna dæmi-
sögur um pólitískar kenningar sem veruleikinn drap, um spámenn sem
brátt urðu hillingamyndir. Táknmálið er þrungið kristnum hugmyndum og
mýstík. Og þar hygg ég að kaþólskan sé þyngri á metum en hinn títtnefndi
taóismi. Sagan Kórvilla á Vestfjörðum skiptir miklu í þessu sjónarmiði.
I djúpsæjum ritdómi um bókina í Tímariti Máls og menningar 1965 telur
Sigfús Daðason að vísu aðrar sögur merkari. Samt segir hann að Kórvilla á
Vestfjörðum sé mest saga í bókinni. Pað sé óhætt „að taka bókstaflega þá
skýringu sem höfundur hefur látið í té: að hér sé fjallað „um mannssálina“.
Um neyð sálarinnar væri þá sennilega nákvæmar til orða tekið. . . . Og
það má segja að í sögunni sé hér og hvar eitthvert magnað bergmál sem
vekur óskilgreindan grun. En ég verð að játa fyrir mína parta að meira veit
ég ekki,“ sagði Sigfús. „Það kann að vera að tíminn muni breyta þessari