Andvari - 01.01.1992, Síða 81

andvari
„ALT ER LYGI NEMA ÁSTIN"
79
hálfdauðu unnustum sínum. Guðrún rétt sleppur áður en djákninn fer nið-
ur í opna gröfina og vel má líta táknrænt á gröf hans. Skorðað trúarlíf
djáknans getur vel verið sú opna gröf sem djákninn vill búa sér og Guð-
rúnu. Hún heldur að hún sé á leið á dansleik en það sem bíður hennar er
opin gröfin. Lífið togar fastar í þær báðar en dauðinn. Steinn Elliði tekur
skírlífisheit af Diljá sem hún síðan rýfur. „Hún var of hrein til að skilja að
nokkuð væri ljótt í syndinni.“ (Bls. 38)
Diljá elskar Stein Elliða. Hún skrifar honum til Rómar og lætur hann
vita að hún hafi gengið með barn hans en misst fóstur og Örnólfur hafi
fundist með kúlu í höfðinu. Áður hafði hún misst ungt barn þeirra Örnólfs.
Bréf hennar er bæn til hans um að færa sér líf.
O, Steinn, láttu ekki framar sannast að alt sem snerti mig deyi! Nei, Steinn, ég ve i t,
ég trúi því, að þú elskir mig. Ég vil trúa því! Lyktu mig örmum þínum og leyfðu
mér að verða móður hamíngju þinnar og barna þinna! Ég skal gleyma öllu og leggja
þau uppað brjóstum mínum og gefa þeim að sjúga svo ég glatist ekki að eilífu. Og ég
skal kenna þeim að ákalla guð. Og öll skulum við biðja hann að útmá hið liðna.
Steinn, Steinn, komdu og segðu eitt orð í eyra mér! Einginn dýrlíngur hefur þráð guð
af svipuðum eldi og ég þrái þig, einginn dýrlíngur nokkru sinni elskað drottin sinn
heitara en ég elska þig. (Bls. 315)
I hennar augum er sameining þeirra óður til lífsins en hann lítur málið öðr-
um augum. Hann er syndari sem þráir hinn eilífa veruleik að baki sköpun-
arverkinu. Hann velur einlífið. Steinn Elliði svarar bæn Diljár. í henni sér
hann freistara sem hefur áhuga á hinum lægstu hvötum.
Ég bið þig ekki að fyrirgefa mér neitt, því það stendur ekki í þínu valdi. Mér ber að
svara öðrum máttugri guði til synda minna. Þegar þú kveðst elska mig hefurðu
aungvan grun um hvað þú segir. Þú hefur aldrei séð mig einsog ég er, veist ekki hver
ég er, vilt ekki vita hver ég er, dæir ef þú vissir hver ég er. Þú hefur aðeins séð þá
hlið veru minnar í svip, er frá snýr guði. Þú hefur látið hrífast af sjónhverfíngum djöf-
ulsins í eðli mínu. Konan elskar ekki manninn, heldur dýrið í manninum. (Bls. 315)
Steinn Elliði lætur eins og Diljá hafi látið hrífast af sjónhverfingum djöfuls-
ins. Hann álítur kenndir holdsins og samlíf þeirra vera djöfullegt. Diljá vill
sameinast Steini Elliða en í hennar augum er samlíf þeirra ekki djöfullegt.
Hún vill verða móðir barna hans og hamingju og gefa þeim að sjúga. Hann
vill göfugra líf og hjarta hans er friðlaust uns það hvílist í guði. Hann leitar
til Maríu guðsmóður sem er von og athvarf syndarans.
Það sem er djöfullegt í augum Steins Elliða er það ekki í augum Diljár.
Ef til vill er ekki við því að búast ef líta má á Diljá sem djöfulinn eða
freistarann sjálfan. Það er algengt minni í helgisögum miðalda að djöfull-
inn eða freistarinn birtist einsetumönnum og munkum í kvenmannslíki.
Helgisögur miðalda sýna margt athyglisvert í samskiptum karla og kvenna.