Andvari - 01.01.1992, Page 94

92
GUÐBJÖRG PÓRISDÓTTIR
ANDVARI
fleiri sem eiga erfitt með að elska en hinir sem geta látið sér þykja vænt um
aðra. Olafur Kárason segir í Heimsljósi:
Ég kalla það gott ef manneskjan fær að blómstra, þó ekki sé nema einn dag á ævi
sinni. Hversu margir eru hinir ekki sem guð gaf aungva viðkvæmni og áttu aldrei
bágt og töluðu aldrei saman, svo líf þeirra blómstraði ekki einusinni einn einasta dag.
(12, bls. 94)
Steinn Elliði er ólíkur Halldóri Laxness að því leyti að hann hefur ekki
hæfileika til þess að elska. Hann fæst við skriftir eins og Halldór og margt
er líkt með honum og Halldóri. En Halldór horfir á Stein Elliða úr fjarlægð
og gerir hann ekki að neinni fyrirmyndarpersónu. Steinn Elliði nýtur þess
að kvelja dýrin og fíflar vinnukonu foreldra sinna, sviftir hana meydómi
sínum og lætur hana sverja sér tryggðir í munaðarvímunni. Halldór tekur
afstöðu til eðlis mannsins í Vefaranum og hann er gagnrýninn á karlmann-
inn, sem hefur þegar Vefarinn er skrifaður nýlega hætt að leika sér í stríðs-
leik heimsstyrjaldarinnar fyrri. Hvað veldur slíkum harmleik annað en
valdagræðgi og skortur mannsins á hæfileikanum til þess að elska? Lesand-
inn spyr sig hver beri ábyrgðina á slíkum voða og hvers vegna guð geri
ekkert í málinu. Guð getur ef til vill ekkert gert og maðurinn einn verður
að taka afleiðingum gerða sinna. Maðurinn getur ekki borið ábyrgð á gerð-
um sínum. Maðurinn er ekki einn því mennirnir eru margir og misjafnir.
Margir eru þeir sem guð hefur ekki gefið neina viðkvæmni og ef guð skiptir
sér ekkert af hegðun mannanna spyr lesandinn sig hvort eitthvert það afl sé
til sem geti haft áhrif á manninn til batnaðar.
Listamenn gegna umfram aðra því hlutverki að viðhalda vakandi hugsun
og opna augu manna og kvenna fyrir því sem felst undir yfirborði sjálfsins
og samfélaganna og forða þeim frá því að gleyma sér í nautnavímu. Máttur
listarinnar er mikill. Um stund telur Steinn Elliði sig vera rithöfund en
hann á ekkert erindi við lesendur sína annað en að segja þeim hvað hann
sé merkilegur og vitur maður. Lesandinn sannfærist ekki um ágæti hans og
efast um að Diljá sé eins lítil og skrýtin og ljóðmælandinn Steinn Elliði vill
vera láta. Steinn Elliði hafnar að lokum listinni og finnur sér afsakanir sem
henta honum til þess að losna við að horfast í augu við eigið getuleysi.
Hann er bara barn sem vantar mömmu.
Diljá gengur sína píslargöngu verkið á enda og trúir að hennar hamingja
standi og falli með Steini Elliða. Ung reynir Diljá að setja saman sögur en
hún ber sig saman við Stein Elliða sem hún lítur á sem stórskáld og trúir að
sé skarpgáfaður. Diljá skortir trúna á sjálfa sig. Hún er ekki eina konan
sem skortir þor til að ganga út á ritvöllinn. Þegar Halldór skrifar Vefarann
er það ennþá fjær konum en nú er að gera ritstörf að ævistarfi. Hún setur
\