Andvari - 01.01.1995, Blaðsíða 74

72
RAGNHILDUR RICHTER
ANDVARI
henni finnst henni hún ekki hafa verið með réttu ráði og henni finnst hún
fá verðskuldaða refsingu. Drengurinn sem hún gengur með þegar sam-
bandið við Berta hefst reynist vera aumingi og Sala lítur á hann sem rétt-
láta refsingu og hefnd máttarvaldanna fyrir syndsamlegt líferni sitt. Hún
lítur á drenginn sem kross sem hún þurfi að bera til að friðþægja fyrir synd-
ir sínar.
Sagan býður ekki upp á einfaldar skýringar á neikvæðri sjálfsímynd Sölu.
Það er að minnsta kosti ekki fátæktin ein sem kemur í veg fyrir að Sala beri
„hönd fyrir höfuð sér“ (99), eins og sögukonan vill svo gjarnan að hún geri.
Því aðrar konur sögunnar eru líka fátækar en sætta sig ekki við hlutverk
þolandans. Sigga, mágkona Sölu, er skýrasta dæmið þar um. Sigga verður
ólétt án þess að vilja það, eins og Sala, en hún veit hvað hún vill, að
minnsta kosti veit hún að hún vill ekki giftast barnsföður sínum og við það
stendur hún þótt hún hafi alla fjölskyldu sína á móti sér í því máli. Þannig
eiga jafnvel fátækar konur þess kost að streitast á móti, þótt Sölu sé það
um megn.
I sögunni „Stella“ fjallar Jakobína á afar áhrifaríkan hátt um óhamingju
fátækra hjóna. „Stella“ birtist í smásagnasafninu Púnktur á skökkum stað
(1964). Hjónin Stella og Gulli eru með öllu ófær um að standa saman, sýna
þær tilfinningar sem þau bera hvort til annars og tjá þær væntingar sem þau
gera sér.
Sagan er sögð til skiptis frá sjónarhóli þeirra Stellu og Gulla svo lesand-
inn veit hvernig báðum er innanbrjósts þótt hvorugt þeirra þekki líðan
hins. Sjónarhornið á þannig stóran þátt í því að miðla nístandi einmanaleik
og óhamingju þeirra.
Þegar sagan hefst er Gulli í strætisvagni á leiðinni heim. Hann er tog-
arasjómaður og er að koma heim úr túr þar sem einn skipsfélagi hans féll
útbyrðis og drukknaði. Slysið ýtir við honum og magnar upp dofnandi þrá
hans eftir sambandi við Stellu. Seinna í sögunni fáum við að vita hvernig
angistin náði tökum á Stellu þegar hún frétti af slysinu, áður en fréttist
hver fórst. En hún getur aldrei sagt Gulla hvernig henni leið og hvað hún
átti mörg góð orð ósögð við hann.
Hvort í sínu lagi leita þau Stella og Gulli að skýringum á því hvernig
komið er fyrir þeim, hvernig eða hvar þau glötuðu hamingjunni sem þau
áttu. Eins og við er að búast eru skýringar þeirra ekki þær sömu.
Gulla finnst Stella gera lítið úr sér og væna sig um ódugnað. Til marks
um það hefur hann orð sem hún lét falla endur fyrir löngu, þegar hann var
í byggingarvinnu og byggði hús fyrir aðra en hafði ekki efni á að byggja sér
hús af því að hann var bara verkamaður:
Síðar, - einhverntíma löngu síðar, breyttist allt aftur. Hann veit ekki hvenær það var.