Andvari - 01.01.1995, Blaðsíða 98

96
JÓNAS HALLGRÍMSSON
ANDVARI
brennistein, og kallast þessar hitur Selhitur. Beint ofan við selið taka við
þær undirhæðir sem Krafla og Hrafntinnuhryggur hvfla á, og kallast Sanda-
botnafjall. Þar er þægilegast að leggja þegar til uppgöngu, vilji maður kom-
ast að Kröflu sjálfri; þá er gengið beint upp að Hrafntinnuhrygg og hann
hafður á hægri hönd, en síðan austur fyrir Kröflu um mjög greiðfært skarð;
með þessu móti er unnt að komast næstum því kringum fjallið, án þess að
lenda í því erfiði og hættu að þurfa að fara yfir djúpa og ljóta gjá, eður far-
veg, sem liggur suður fyrir Kröflu og áfram suðvestur frá rótum fjallsins.
Það er einkum í þessari gjá sem brennisteinsnámana er að finna; en til þess
að komast að þeim verður, ekki síst ef taka á brennistein, að velja aðra leið
og fara upp úr Seldal til norðurs og koma að brennisteinsnámunum úr
vestri. Þarna um slóðir eru sendnar og leirbornar hæðir og melar sem hest-
arnir sökkva djúpt ofan í, því jarðvegurinn er afar laus í sér, eins og allt
gosefni.
Á þessum hæðum vestan gjárinnar eru tveir gígar. Þeir liggja í stefnu frá
Kröflu til Leirhnjúks og blasa þar við: gríðarstórir trektarlaga katlar í hinu
mikla sandflæmi. Annar ketillinn er svo ljótur, svo skuggalegur og skelfi-
legur, að hann á varla sinn líka meðal þess sem fyrir ber andstyggilegt og
óttalegt á yfirborði jarðar. Brúnin á honum er ekki upphá, heldur er allt í
kringum hann sléttur, gróðurvana sandur. Opið á honum er kringlótt og
mörg hundruð álnir í þvermál, en hefur ekki verið mælt nákvæmlega.
Veggirnir eru brattir, á botninum vellur tjörn eða pollur með blá-svargrárri
leðju, og stíga upp af jiönni kæfandi gufur; veggirnir eru allir glóandi og
rjúkandi brennisteinsnámar, af hinu besta tagi, ýmist með grænleitum, gul-
um eða hvítum lit; þetta er fullkomið djöfladíki og heitir Helvíti. Allt lif-
andi flýr staðinn langt í burt, hesturinn skelfur og svitnar í dauðans angist
og getur varla staðið í fæturna þegar hann er leiddur að brúninni á þessum
svelg. Hinn gígurinn er minni og ekki nærri eins skuggalegur; á botninum
er vatnstjörn, og megn þefur af henni, en brennisteinsmyndunin er þar
óveruleg.
Veggirnir á gjánni stóru, sem áður var nefnd og liggur til suðvesturs frá
Kröflu, eru svipaðir að gerð og veggirnir í djöfladíkinu, og saman eru þess-
ir staðir mikilvægasti hluti Kröflunáma, eða brennisteinsnámanna þar á
staðnum. Þarna er líf og virkni í jarðveginum og einnig gnægð brennisteins,
sem endurnýjast mjög fljótt eftir nám, þar sem hitinn er ekki allt of megn.
En brennisteinsgröfturinn er svo miklum vandkvæðum bundinn, að héðan
er einungis flutt óverulegt magn til brennisteinsvinnslunnar á Húsavík,
enda þótt leigjendur, til þess að styðja að brennisteinsgreftinum á þessum
stað, hafi að minnsta kosti hin síðari ár kunngjört, að þeir muni greiða jafn-
hátt verð fyrir Kröflubrennisteininn og þann frá Fremrinámum, sem eru
um 5 mílum fjær Húsavík. Því það er ekki aðeins, að hitinn er þarna mjög