Andvari - 01.01.1914, Page 106

102
Bréf frá Baldvin Einarssyni.
Provindsialstönd í constitutionel þýðíngu geti staðið undir
einvaldsstjórn?«
Hér þarf fyrst að ákvcða, hvað einvaldsstjórn sé, og
þarnæst hvað »constitutionel« sé, svo þaraf megi álykta,
hvort þessi tvö hugargriþ geti samþýðst. Eg held að ein-
valdsstjórnarinnar einkenni og aðaleðli sé, að konúngr
megi einn öllu ráða í landstjórnareinum og sé ekki skyldr
að gera þjóðinni reikníng fyrir sínni ráðsmensku; en þetta
hugargriþ útheimtir enganveginn, að konúngr ekki sé bund-
inn við neinar skyldur, eöa við annara rétt x sínum gjörð-
um, þvi þá væri það týrannaskaþr. Hann er bundin(n) við
siðferðislögin, við skynsemdarlögin og við borgaralegu Iög-
in; það eina skilr hann og aðra, að hann á engan jarð-
neskan dómara, er liaíi rétt til að snúa laganna boðum
uþþá hann. Guðdómrinn sjálfr er bundin(n) við siðferðis-
og vísdómslögin. En ei konúngrinn heíir skyldur að rækja
í sínu embætti við undirsáta sína, ef liann er til þess kóngr
að efla þeirra velferð af öllu megni, þá er hann og
skyldr til að nota öll þau meðöl, sem geta hjálpað lionum
til þess. Nú er það auðséð, að eins og guð gæti ekki ver-
ið guð án alvitsku, eins getr kóngrinn ekki verið kóngr án
þess að þekkja sinna undirsáta hag, og þau meðöl sem
helzt mega efla hann og bæta, en þaraf leiðir aptr að
hann er skyldr -til að leita allra bragða til að öðlast þessa
þekkíngu. Par nú konúngr enn fremr ekki getr verið all-
staðar eða séð allt einn og allt réttast, svo hlýtr hann að
hafa þá menn, er lýsi fyrir honum hag þegna hans, og
ráðleggi honum það sem þeim þykir tiltækilegast; það er
sjálfsagt að það stendr á konúngsins valdi, hvort liann
vill velja alla þessa menn sjálfr, eða hann vill leyfa þegn-
um sínum að velja nokkra af þeim, en hitt er líka víst, að
liann er skyldr að gera hvörttveggja, ef liann fær við það
betri þekkíngu en áðr. Við hvorugt rirnar hans einvalds-
réttr á nokkurn hátt, hann leiðist aðeins þarvíð til að
brúka hann samkvæmt skynsemdarlögunum, því þó að
hinir útvöldu menn kynnu að gera það að verkum, að
konúngr sjaldnar en liann annars sjálfr vildi viki frá skyn-
semdarlögunum, er það engin rírnun á hans einvaldsrétti.
Kóngr gat gert hvað hann vildi, þcir neyddu hann ekki,