Andvari - 01.01.1914, Síða 126
122
Skilnaður Norðmanna og Dana.
dauði hafi verið skæðari í Norgi en annarsstaðar á
Norðurlöndum. Menn leita nú oi’sakanna annars-
staðar, og hefir það helst orðið upp á teningnum, að
öll þessi andlegu og þólitisku vanþrif norsku þjóðar-
innar stafi af því, að á þessum öldum voru ekki til í
Noregi þær tvær stéttir manna, sem annars báru alla
menningu þjóðanna á miðöldunum: aðall og borg-
arastélt. Einmitt vegna þess, að konungsvaldið hafði
svo gersigrað höfðingjavaldið í Noregi, næstum því
kipt því upp með rótum, stóð Noregur ver að vígi
en hin Norðurlanduríkin til þess að inna þau hlut-
verk af liendi, sem tíminn krafði. Á hinum miklu
söguöldum hafði ekkert Norðuiiandaríkjanna átt eins
margar kynstórar höfðingjaættir og Noregur. Og við
vitum af sögunum, að þær æltir báru alla menningu
landsins, voru í fararbroddi i framsók þjóðarinnar.
En Sverrir og eftirmenn hans brulu vald hinna fornu
ætta svo geypilega á bak aftur, að þær báru aldrei
sitt bar eftir það. Og svo má að orði kveða, að á
15. öld sé höfðingjavald næstum því horfið úr Nor-
egi. Landið var orðið að bændalandi. Sú blessun
fylgdi því, að aðall var ekki til, að bændakúgun
þektist ekki, en til þess að taka þátt í menningar-
starfi þeirra tíma var alþýðan illa fallin. Öll æðri
menning var á þeim timum næstum því einkaeign
yfirstéttanna. Borgarastétt var ekki heldur til í
Noregi. Á ofanverðum miðöldum og fyrstu öld-
um eftir siðaskifti ruddi sú stétt sér annars mjög
til rúms í llestum þjóðfélögum álfunnar, skapaði al-
slaðar nýtt Iíf og nýjan starfsanda og setli mjög sitt
mark á alla efnalega og pólitíska framsóknarviðleitni
þjóðanna. En í Noregi höfðu Hansastaðir öldum
saman verið einvaldir yfir öllu viðskiftalífi, svo að