Prestafélagsritið - 01.01.1922, Blaðsíða 151

Prestafélagsritið.
Erlendar bækur.
147
tilliti komast næst Hallgrími, þótt hann hinsvegar fái sízt jafnast viö hann
að skáldlegri andagift, og um áhrif á Hallgrím úr þeirri átt álítur hann, að
naumast geti verið að ræða. — Þessi fyrsti höfuðkafli ritsins hefir marg-
víslegan fróðleik að geyma, sem öllum þeim má þykja vænt um, sem
kynnast vilja fyrsta þróunarferli íslenzka sálmakveðskaparins, þótt vitan-
leg3 sé hér ærið fljótt yfir sögu farið, og aðallega gerð grein fyrir höf-
uðdráttunum.
í öðrum höfuðkafla bókarinnar snýr höf. sér að Hallgrími Péturssyni
sjálfum og gefur þar „yfirlit yfir skáldskap Hallgríms Péturssonar annan
en Passíusálmana". Er þar fyrst stuttorð æfisaga skáldsins og hefir höf.
þar engu nýju við það að bæta, er áður var kunnugt um það efni, sem
ekki heldur var við að búast. Því næsf lýsir hann veraldlegum kveðskap
Hallgríms. Hér deilir höf. á dr. Grím Thomsen og finnur að þeirri meg-
inreglu, sem hann hefir fylgt við útgáfu Ijóðmæla Hallgríms. Lýkur hann
óskorað lofsorði á veraldlegan kveðskap Hallgríms, er hafi að geyma
jafnvel ýmislegt af því allra bezta, sem hann hafi ort. Þessu næst kemur
sérstakur þáttur um sálma Hallgríms, annar um biblíuljóðmæli hans
(Samúels-sálmana) og hinn þriðji um uppbyggileg rit hans í óbundnu
máli. Sérstaklega er margt prýðilega athugað í þættinum um sálma Hall-
gríms, um samband þeirra sín á milli og hversu þeir endurspegli andlega
þróun skáldsins sjálfs og sýni hversu hann sé altaf að vaxa og fullkomn-
ast andlega. Meðal margra ágætra athugana höf. skal hér í þessu sam-
bandi aðeins bent á það, sem hann segir um hið nána samband milli
sálmanna um „Umþenking dauðans" („0, ó hver vill mig verja") og
„Um dauðans óvissan tíma“ („Alt eins og blómstrið eina“), hversu í fyrra
sálminum skelfing dauðans sé enn rik í sálu höfundarins, en í síðari
sálminum sé öll hræðsla á burtu horfin og friðurinn fenginn. En skáldið
hefir þá líka í „Alt eins og blómstrið eina“ náð hæstu tónum trúarviss-
unnar, sem geri allan ótta landrækan úr sálinni. Við hliðina á Passíu-
sálmunum telur hann — sem búast mátti við — þennan sálm hið dýr-
legasta, er liggi eftir Hallgrím í bundnu máli; því hafi farið mæta vel á
því, að þessi sálmur var upphaflega prentaður með Passíusálmunum. Um
Samúels-sálma Hallgríms kveður höfundur upp mildari dóm en einatt hefir
verið gert. Sérstaklega dáist hann að hinum mörgu gullfallegu erindum,
sem þar séu innan um og saman við, og telur þau mæta vel fallin til
þess að festa ungdóminum í huga ýmis atriði sögunnar, sem sögð er í
Samúelsbókunum. En megingildi þessara sálma álítur höf. þó fólgið í
því, hversu Hallgrímur hafi þar fengið tækifæri til þess að Iifa sig inn f
anda ritningarinnar og æfingu í að snúa orðum hennar í sléttar hend-
ingar, en við það hafi Hallgrímur hlotið góðan undirbúning undir aðal-
starf sitt, að yrkja Passíusálmana. Þó sé djúp staðfest milli þessara
biblíuljóða og hins „djúpfundna skáldskapar'1 í Passíusálmunum.
Loks minnist höf. stuttlega á hin andlegu smárit Hallgríms í óbundnu