Búnaðarrit - 01.01.1906, Page 83
BÚNAÐARRIT
79
seld eða keypt hjá. Þeir sem gerast milliliðii- á einn
eðui- annan hátt, og ekki verður komist hjá, milli þeirra
er búa vörurnar til og hinna, er nota þær, eiga að eins
að fá sitt afskamtað kaúp og ekki meira. Allir slikir
millimenn eiga að vera, og eru siðferðisiega skyldir til
að sýna hvað varan kostaði mikið þar sem hún var
upphaflega keypt eða búin til. Þeir eiga ekki og mega
ekki leggja á hana einn eyiir yfir umsamið kaup. —
Verzlunarágóðinn á að ler.da hjá félögunum, og við lok
hvers reikningsárs er honum svo skipt, milli félagsmanna.
— Eina leiðin til þess að tryggja þetta er stofnun sam--
vinnukaupfélaga um land alt.
Eftir þessar almennu athugnsemdir um grundvöll
samvinnukaupfélaga vil eg vikja að þvi nánar hveinig
slikum félögum skuii fyrifkomið. En til þess að glöggva
sig sem bezt, á því, liggur næst, að athuga samvinnu-
kaupfélögin annarsstaðar. Vil eg þá einkum leiða athygli
manna að dönsku kaupfólögunum, enda er eg þeim kunn-
ugri en kaupfélögum annara þjóða. Það er einnig viður-
kent, að samvinnufélagSBkapur Dana só í betra lagi, og
lengra á veg kominn en jafnvel i nokkru öðru landi í
heiminum.
Þess skal þó getið hér, að satnvinnufélagsskapurinn
mun fyrst hafa komið á fót á Englandi. Það var verka-
mannafélagið í Rochdale nálægt Manchester, stofnað í
desember 1848, sem á heiðurinn fyrir að hafa byrjað á
kaupfélagsskap og stofnað hið fyvsta samvinnukaupfélag.
Stofnendur verkmannafélagsins voru 28 alls, flest fátækir
vefarar. Laun þeirra voru lit.il, og þeim veitti erfltt að
sjá sór og sínum borgið í lifsbaráttunni. Þeir tóku því
það happasæla ráð að stofna félag til þess að kaupa nauð-
þurftir sínar fyrir peninga út i hönd. Þetta félag þeirra
-y- fyrsta kaupfélagið — var stofnað 21. desember 1844.
Arið áðui- höfðu þeir lagt i sjóð 15 aura hver á viku,
og var sú upphæð orðin 504 kr. Með þetta byrjuðu
þeir sina kaupfélagsverzlun. Fyrst framan af var það