Vaki - 01.09.1952, Side 62

samtölum. Aðeins í einu atriði fær hið
myndræna yfirhöndina, enda er það
bezta atriði myndarinnar. Bruno, fyrr-
verandi stríðsfangi, hefur drepið bezta
vin sinn af misskilningi, og harmi lost-
inn gætir hann líksins í mannlausum
kofa.- Kaflinn er langur, ekkert tal,
Bruno situr í myrkri, þar til sólin kemur
upp og lýsir smám saman allan kofann,
þá stendur hann upp og fer. Kaflinn er
fögur lýsing á iðrun morðingjans.
Bezta handrit er því það, sem inni-
heldur aðeins nauðsynlegt tal og eftir-
lætur hitt myndavélinni. Með klippingu
getur stjórnandinn sýnt tvö atriði, hvert
á eftir öðru, og lýst því, sem leikarinn
hefði annars orðið að lýsa með orðum.
Auðvitað er klippingin ekki aðeins not-
hæf til þessa, sömu áhrifum má ná með
lýsingu. Þegar Joad fjölskyldan hefur
verið hrakin burt af heimili sínu í
Þrúfjum reiÖinnar og Ma Joad (leikin
stórkostlega af Jane Darwell) er að
taka upp úr skríni gömul bréf rétt áður
en þau yfirgefa húsið, finnur hún gamla
eyrnalokka og heldur þeim upp að eyr-
unum, andlitið er uppljómað af birtunni
frá ofninum, sem hún var að brenna
gömlu bréfunum í. Hún virðist aftur
ung. Með svona einföldu bragði gátu
Ford og Toland sýnt ástina á heimkynn-
unum og hryggðina yfir skilnaði við
heimili, sem geymir svo margar minn-
ingar. Áhrifin hefðu ekki orðið meiri,
þótt hún hefði tjáð sorg sína í orðum,
hversu Ijóðræn sem þau orð hefðu ver-
ið.
Kvikmyndastjórinn verður því að
vinna að því, að sameina öll þessi mis-
munandi atriði, leik, handrit, lýsingu
og klippingu, heild, sem opinberar ljós-
lega, hvað honum býr í huga. Stjórn-
endur, er heppnast það, gera myndir í
auðþekktum stíl. Svo þrír af hinum
beztu séu nefndir: Marcel Carné, Quai
des Brumes (’37), Le Jour se Leve
(’39), Les Visiteurs du Soir (’42), Les
Enfants du Paradis (’44), Les Portes de
la Nuit (’46), Juliette ou la clé des song-
es (’50), sýna, að hann er kraftmikill,
ljóðrænn, tragiskur og ástríðumikill. En
aftur á móti myndir Fords, The Inform-
er (’35), Stagecoach (’39), Þrúgur reiö-
innar (’40), The long Voyage Home
(’40), My Darling Clementine (’46) sýna
episkan hæfileika, einfaldleik og alvöru
umfram tragiskum skilningi á mann-
legum þjáningum og órétti. Rene Clair,
Le Chapeau de Paille d’Italie (’27), Sous
les toits de Paris (’29), A Nous la Liberté
(’31), Le Million (’31), La Beauté du
Diable (’49), er léttur og glaður og yfir
myndum hans er blær opera bouffe. En
einnig hann fæst við harmleik mannsins,
sem berst gegn hörku heimsins.
Þrátt fyrir mismunandi stíl þriggja
stjórnenda, þá hafa Quai des Brumes,
Sous le toit de Pans og The Informer
sameiginlegt gildi allri dramatiskri list,
baráttuna milli góðs og ills. Og sérhver
þeirra er meira eða minna expression-
isk í notkun Ijóss, staðsetningu leikara
og sviðsetningu. The Informer er áhrifa-
mest þeirra þriggja fyrir mjög breyti-
lega notkun ljóss og grófra skugga, sem
endurspegla hugarstríð manns, er af
fátækt svíkur bezta vin sinn og þiggur
að launum féð, sem sett er til höfuðs
honum. Sous le toits de Paris er glað-
legri, með léttri tónlist og skopatrið-
um, en það er dapur blær yfir henni
allri, sem er aukinn af sóðalegu um-
hverfi örvana gleði. Mestur er örlaga-
þrunginn og svartsýnin í Quai de Bru-
mes, með þokukenndri og þvingaðri lýs-
ingu hennar og hægri rás atburðanna.
Það er því þýðingarmikið að stjórn-
andinn búi yfir þrem ákveðnum eigin-
leikum:
a) að hann sé listamaður með lífs-
TlMARITIÐ VAKI
60