Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1919, Side 42

lokið par námi, gekk hann í latínuskóla í Varsjava.
Um sama leyti fluttust foreldrar lians þangað og
varð faðir hans skömmu síðar kennari við gagn-
fræðaskóla par í borginni. Alla sína skólatíð var
Zamenhof efstur í sínum bekk og höfðu skólabræð-
ur hans miklar mætur á honum, bæði fyrir gáfur
og mannkosti. Hann var fremur heilsulitill í æsku,
viðkvæmur og draumlyndur. Ymislegt lýðböl, er
hann varð var við, fékk mjög á hann, en mest af
öllu hatrið og úlfúðin milli þjóðanna, sem hann
varð daglega var við i fæðingarbæ sínum. Varð pað
til þess, að hann fór að reyna að búa til nýtt tungu-
mál, er nota mælti í viðskiftum þjóða á milli, svo
að engin þjóð skyldi vera að neyða sínu tungumáli
upp á aðrar. Hvernig þessi hugmynd þróaðist hjá
honum, heflr hann skýrt frá í bréfi til vinar síns,
og með því að það gefur svo einkar góða lýsingu á
hugsanalífi þessa einkennilega unglings, er hér settur
útdráttur úr því. Farast honum þar meðal annars
svo orð:
»Fæðingarstaður minn og dvalarstaður á bernsku-
árunum beindi huga mínum í þá átt, sem ég ávalt
síðan hefi stefnt í. í Bialystok eru íbúarnir af fjór-
um þjóðum, Rússar, Pólverjar, Pjóðverjar og Gyðingar.
Hver þessara þjóða talar sitt tungumál og eru þær
allar óvinveittar hver annari. í slikum bæ öðrum
fremur hlýtur viðkvæm sál að finna til hins þunga
böls málatvístringsins og sannfærast við hvert skref,
að hann sé hin eina eða að minsta kosti helsta
orsökin til þess, að mannkynið sundrast í fjandsam-
legar deildir. lig var uppalinn við hugsæi, mér var
kent, að allir menn væru bræður, en jafnframt benti
alt sem fyrir bar við hvert skref á götunni til þess,
að menn væru ekki til, heldur að eins Rússar, Pól-
verjar, Pjóðverjar og Gyðingar o. s. frv. Petta píndi
sífelt mjög barnssál mína, enda þótt margir muni
sjálfsagt brosa að þessari »veraldaráhyggju« barnsins.
(14)