Hugur - 01.01.2006, Blaðsíða 20

i8
Eigingildi ínáttúrunni - heimspeki á villigötum?
lífið er víðtæk og samhangandi heild. Ef við hugsum um þetta sama dæmi
út frá tegundum þá sjáum við að sumar hvalategundir eru í útrýmingarhættu
á meðan tegundin Homo sapiens er svo sannarlega ekki í slíkri hættu. Sem
tegund á Homo sapiens fremur á hættu að fjölga sér svo mikið að heilleika
jarðarinnar verði stefnt í voða.
Væri ég nú spurður hvort bjarga eigi hvölum eða tígrisdýrum eða hinum
tignarlegu risafurum í Ameríku væri ég, í ljósi þess sem hér á undan var sagt,
hugsanlega reiðubúinn að ljá hag þessara tegunda meira vægi en hag manna.
Tökum sem dæmi að einhverjir náungar láti sér detta í hug að höggva hinn
forna náttúruskóg (e. oldgrowth forest) í strandhéruðum Norðvesturríkjanna
í því skyni að afla sér tekna til að senda börnin sín í háskóla eða hreinlega til
að eiga í sig og á. Ég myndi hneigjast til að láta stöðva slíkt athæfi og leggja
bann við því með þeim rökum að hagur tegundar sé í hættu, eins og í hinu
fræga tilfelli blettauglunnar (e. spotted owt) í Norðvesturríkjunum.
Einnig mun ég vera alræmdur fyrir að hafa sagt, þegar rætt er um dæmi
eins og í Nepal eða á Indlandi þar sem komið hefur verið á fót verndarsvæð-
um fyrir tígrisdýr sem óttast er að deyi út innan fimmtíu ára: vissulega eiga
að vera til einhver svæði þar sem tígrisdýr njóta verndar, jafnvel þótt það þýði
að hungrað fólk megi ekki fara inn á þessi svæði til að höggva niður skóg-
inn, skjóta dýrin og selja líkamshluta þeirra o.s.frv. Það má því finna ýmis til-
vik þar sem hagsmunir manna eiga ekki endilega að hafa forgang fram yfir
þá virðingu sem við ættum að sýna öðrum tegundum lífvera.
Vera má að til séu menn sem njóta þess að veiða birni en ég vildi helst
banna sportveiði á björnum. Ég tel ekki að ánægja manna nægi til að rétt-
læta að þeir skjóti þessi tignarlegu dýr sér til gamans. Einhverja langar sjálf-
sagt að safna fjöðrum trana og slíkt er ég er h'ka reiðubúinn að banna, stefni
það tegundinni í voða.
Þú hefur skrifað mikiö um sambandið á milli gilda ogskyldna. Efvið gefum okk-
ur nú að náttúran hafi eigingildi sem er óháð mati manna eins ogpú heldurfram,
hvaða afleiðingar hefði það jyrir skyldur okkar innbyrðis eða gagnvart heimin-
um?
Sú skoðun hlýtur að teljast nokkuð óumdeild, jafnt á meðal heimspekinga og
almennings, að við eigum ekki að valda óþarfa skaða; við eigum ekki að eyði-
leggja neitt gott án réttmætra ástæðna. Mér virðist það því liggja nokkuð
beint við að þegar við komumst í kynni við eða uppgötvum eitthvað sem hef-
ur gildi ættum við ekki að gerast skaðvaldar að tilhæfulausu og eyðileggja
það. Viðurkenning á þessu gildi ætti á einhvern hátt að birtast í hegðun okk-
ar. Mér finnst sú hugsun á engan hátt framandi að fólk ætti ekki að tefla því
sem hefur gildi í hættu eða eyðileggja það án þess að færa fyrir því fullnægj-
andi rök.
I ákveðnum tilvikum getur þurft að gera upp á milli gilda og raunar þarf
oft að gera það. Á ýmsum tímum og stöðum í Bandaríkjunum hefur fólk