Hugur - 01.01.2006, Blaðsíða 165

Tilurð ogformgerð“ ogfyrirbærafræðin
163
nauðsyn þess gríðarlega verks að koma á fót almennri fyrirbærafræði tilurð-
arinnar - sem kemur til skjalanna í þriðju leiðinni sem hér er lýst.
C) Sögulega og markhyggjulega leiðin. „[Mjarkhyggja skynseminnar gegn-
sýrir hinn sögulega veruleika",24 einkum „einingu sögunnar um sjálfið".25
Þessari þriðju leið er ætlað að greiða aðgang að frummynd (eidos) hins sögu-
lega almennt (þ.e.a.s. að lokamarki (íe/os) þess, vegna þess að frummynd til-
tekinnar birtingarmyndar hins sögulega, þ.e. tiltekinnar framþróunar merk-
ingarinnar sem hlýtur að vera í senn rökleg og andleg, getur ekki verið annað
en forskrift, tiltekið gildi fremur en tiltekið eðlisform). En hún er annað og
meira en leið á meðal annarra leiða. Eðlisformleg greining sögunnar er ekki
eins og hver önnur eðlisformleg greining: hún nær utan um heild þess sem
er. Innrás logos-ms og tilkoma hugsjónarinnar um óendanlegt verkefni skyn-
seminnar í mannlega vitund á sér ekki einvörðungu stað með keðju byltinga
sem jafnframt eru umbreytingar yfir í það sem þegar var til staðar - kvalræði
endanleika sem fyrir var og leysir úr læðingi dulið afl óendanleika sem ljær
mætti (ðúvagig) tiltekinnar þagnar rödd sína. I þessum snöggu umskiptum
eru um leið fólgnar afhjúpanir (en einnig endurhjúpanir því að uppruninn
dylst jafnóðum undir hinu nýja hlutlægnissviði sem uppgötvað var eða leitt
fram). Husserl fellst á að umskipti þessi geri alltaf boð á undan sér „í óreið-
unni og myrkrinu", það er að segja ekki einvörðungu í einföldustu þáttum
lífsins og mannkynssögunnar, heldur örli einnig á þeim í dýrah'finu og nátt-
úrunni almennt. En hvernig getur slík staðhæfing, sem nauðsynlega sprettur
af fyrirbærafræðinni og gildir innan hennar, talist hafin yfir allan vafa af
hálfu fyrirbærafræðinnar sjálfrar? Því að þessi staðhæfing vísar ekki aðeins til
fyrirbæra og þess auðsæja í upplifiminni. Geti sh'k staðhæfing, strangt til tek-
ið, einungis gert vart við sig innan fyrirbærafræðinnar, má þá ekki líta svo á
að hún sé þá þegar - eða eftir sem áður - frumspekileg, játun tiltekinnar
frumspeki sem lægi þá fyrirbærafræðilegri orðræðu til grundvallar? Ég læt
mér nægja að varpa þessum spurningum fram.
Skynsemin afhjúpar sem sagt sjálfa sig. Husserl heldur því fram að skyn-
semin sé sá logos sem verður til í rás sögunnar. Þessi logos gengur í gegnum
veruna með sjálfan sig að markmiði, með það fyrir augum að birtast sjálfum
sér, þ.e. að orða sjálfan sig og skilja sjálfan sig (eða heyra í sjálfum sér [s’en-
tendre\) sem logos og í krafti þess að vera logos. Logos-inn er talmálið í formi
sjálfs-hrifa \auto-affection\: að hlusta á sjálfan sig tala. Hann leitar út fyrir
sjálfan sig í þeim tilgangi að endurheimta sjálfan sig í „lifandi nútíð“ nærver-
tilurðarformgerð hins almenna sjálfs er nær út fyrir tímamyndunina, eru víðs fjarri, enda til-
heyra þær æðra stigi. En þegar við vörpum þessum spurningum fram, gerist það heldur ekki án
allra skilyrða. Því að fyrst um sinn mun athugunin á eðlinu einnig halda sig við sjálfið yfirhöf-
uð og skilyrðast af þeirri forsendu að fyrir þessu sjálfi sé til samsettur heimur. Þetta er líka nauð-
synlegt stig sem ganga verður gegnum til að unnt verði að koma auga á möguleikann á eðlis-
formlegri fyrirbærafræbi sem yrði eins a/menn og kostur er, með því að draga fram form þeirra
^ lögmála sem henni tilhcyra" (Husserl, Cartesianische Meditationen, s. 110, §37).
Husserl, Die Krisis der europdischen Wissenschaften und die transzendentale Phánomenologie.
Husserliana VI. Haag, Martinus Nijhoff 1976, s. 386 (Beilage III).
Husserl, Cartesianische Meditationen, s. 109 (§37).