Hugur - 01.01.2006, Blaðsíða 180

i78
Geir Sigurðsson og Ralph Weber
horf leiða ekki til einþykkrar einhyggju sem úthýsir fjölhyggju, margbreyti-
leika og sérkennum - eins og vestræn heimspekiorðræða hefur oft hneigst
til. Sam-sköpun tekur þvert á móti einstaklinga og einstök fyrirbæri mjög al-
varlega. Slíkir einstaklingar eru þó ávallt í stöðugri rás breytinga og falla í
þeim skilningi saman við aðra einstaklinga. Eins og bent var á hér að ofan
láta þeir ekki þröngva sér ofan í Prókrústesarsæng skýrra skilgreininga eins
og staðhæfingar sem varða altækan sannleika og hlutlægni. Þeir komast ekki
hjá því að vera sam-skaparar og þar með komum við að síðara sjónarhorn-
inu. Tu Wei-ming hefur lýst sam-sköpun sem ferli þar sem einstaklingar
taka þátt í linnulausri „umsköpun heimsins" og blandast jafnvel saman við
hana.39 Forskeytinu „sam-“ (e. co-) er þar með ætlað að leggja áherslu á að
hvers kyns „verufræðileg gjá á milli Skapara og sköpunarverks“ sé með öllu
óhugsandi.40
Hall og Ames, sem öðrum fremur hafa leitast við að finna viðeigandi orða-
lag á ensku um hugðarefni kínverskrar heimspeki, leita fanga í fagurfræði til
að varpa ljósi á hugmyndina um sam-sköpun. Þeir halda því fram að „regla“
eða „skipulag" í kínverskri menningu lúti fagurfræðilegum fremur en rök-
fræðilegum viðmiðum og leggja í ljósi þess til nýyrðið ars contextualis eða
„samhengislistin". I „samhengislist" þessari er fólgið líkan af veröldinni þar
sem hinum einstöku þáttum er lýst með orðunum „þetta hérna“ og „þetta
þarna“ fremur en orðunum „eitt“ (hið almenna) og „margt“ (hið einstaka).
Þetta líkan telja Hall og Ames í ágætu samræmi við kínverska orðræðuhefð
þar sem „frumspekilega er ekki gert ráð fyrir því að hið Eina búi að baki hinu
marga eða Veran að baki verunum". Þess í stað verður regla til með samhæf-
ingu einstakra þátta veruleikans án þess að um stigskipun þeirra sé að ræða.
Tiltekinn fjöldi „þessara hérna“ og „þessara þarna“ koma saman og eru í senn
áherslur og þau svið sem áherslurnar draga fram.41 Hér er hugtakaparinu
„áhersla" og „svið“ (focus-field) ætlað að skýra nánar sérkenni þessarar reglu.
I hinu sívirka veraldarferli eru margvíslegar reglur sífellt að myndast og eyð-
ast. Sérhver regla myndast út frá samræmi hlutanna eins og það er á hverj-
um tíma og innan hennar markar sérhver hlutur áherslu á tiltekið svið regl-
unnar út frá tengslum sínum við aðra hluti í ljósi sérkenna sinna. Hall og
Ames líkja þessu við gildi sérhvers tóns í tónverki á borð við symfóníu: „Gildi
hvers tóns verður einungis metið með því að skilja stöðu hans í heild tónlist-
arverksins og flutningi þess. Þannig felur sérhver tónn í sér tónverkið í heild.
Með þessum hætti býr tónninn yfir einkennum heilmyndar (hologram) þar
sem hann leggur áherslu á svið viðeigandi tengsla frá tilteknum sjónar-
hóli.“42 Líkingin við heilmyndina, þrívíddarmynd sem leggur áherslu á til-
tekið svæði myndarinnar háð því hvernig horft er á hana, er sérlega heppileg
til að varpa ljósi á tengsl sjónarhornanna tveggja sem áður voru nefnd, veg-
39 Tu Wei-ming, Centrality and Commonality, s. 78 og 106.
40 Tu Wei-ming, Confucian Thought, s. 158.
41 Hall and Ames, Anticipating China, s. 275.
42 Sama rit, s. 236.