Hugur - 01.01.2006, Blaðsíða 120

Hugur | IJ. ÁR, 2005 | s. 118-128
Páll Skúlason
Ritgerðin endalausa
- eða vandinn að komast inn í Derrida
Derrida skipar merkilegan sess innan samtímaheimspeki.1 Sumir h'ta á hann
sem frumlegasta hugsuð okkar tíma, aðrir sem mesta skottuspeking tuttug-
ustu aldar. Og ef til vill er hann hvort tveggja. Eða hvorugt.
Hvað sem h'ður óh'kum skoðunum fólks á Derrida er ákveðinn vandi að
skilja hann, eða öllu heldur að ganga inn í heim hugsunar hans og hugverka.
Sérhver mikill heimspekingur hefur sinn hátt á að skapa ákveðinn hugar-
heim kringum verk sín sem hann býður síðan lesendum sínum og áheyrend-
um inn í. Skilningur á heimspekingi gerir ráð fyrir að gengið sé inn í hugar-
heim hans með þessum hætti. En þó að maður hafi komist inn í heim
heimspekingsins er ekki þar með sagt að maður skilji hann rétt. Sú staðreynd
að maður er „kominn inn“ felur aðeins í sér að hægt sé að ferðast um í hug-
arheimi heimspekingsins sem um ræðir, öðlast skilning á afstöðu hans til
hlutanna og hafist handa við að fella þennan skilning saman við þann sem
fyrir er í huga manns sjálfs.
I þessari grein er ætlun mín hvorki sú að taka heimspeki Derrida til um-
ræðu né heldur að bjóða upp á kynningu á hugsun hans, heldur vera með
vangaveltur sem gætu orðið að liði þegar reynt er að komast inn í heim hugs-
unar hans og skrifa. Að því búnu má svo taka til við að leita skilnings á heim-
speki hans, bera hann saman við aðra hugsuði, gagnrýna rökfærslur hans og
svo framvegis — vonandi með traustan hugtakaramma í höndunum.
Ástæðan fyrir þessari nálgun minni er einföld og raunar hef ég þegar tæpt
á henni. Derrida er erfiður höfundur og að margra mati er hann með öllu
óskiljanlegur. Sumir kenna ef til vill sjálfum sér um að skilja hann ekki, aðr-
ir skella skuldinni á Derrida sjálfan. Staðreyndin er sú að Derrida er býsna
óþægilegur höfundur og bæði þeir sem dást að honum og hinir sem fyrirlíta
hann virðast hafa tilhneigingu til að streitast á móti honum, líkt og þeir ótt-
ist að hann muni leiða þá inn á ókunn og viðsjárverð svæði.
1 Grein þessi var upphaflega flutt sem erindi í heimspekifélagi Háskólans í Aberdeen 22. febr-
úar 1994.