Hugur - 01.01.2006, Page 215

Ritdómar
213
mínu mati besta grein bókarinnar.
Hennar helsti galli er að hún er of stutt.
Grein Sigurðar Guðmundssonar land-
læknis „Forvarnir og sjúkdómsvæðing"
fjallar lítið um sjúkdómsvæðingu en
þeim mun meir um forvarnir. Hún
gengur út á að sýna að forvamir eigi ekk-
ert skylt við sjúkdómsvæðingu og að síð-
arnefnda hugtakið sé jafnvel einskisnýtt í
umfjöllun um forvarnir: „Vandi og
mögulegar neikvæðar afleiðingar um-
fjöllunar um forvarnir snýst [...] að
mínu mati ekki um hugtakið „sjúkdóms-
væðing", það hugtak er alls ekki mergur-
inn málsins í umræðu um forvarnir"
(33). Kannski er ekki við öðm að búast
af landlækni, sem fulltrúa sinnar stofn-
unar, en að hann verji opinbert hlutverk
sitt. Hins vegar virðist mér greinin því
miður ekki hafi neitt annað fram að
færa.
Hildur Kristjánsdóttir ljósmóðir skrif-
ar um afleiðingar ómskoðunar í grein
sinni „Allt vegna fóstursins". Hún byrjar
á því að tengja upphaf mæðraverndar við
sjúkdómsvæðingu: „Ut frá þeirri [læknis-
fræðilegu] nálgun er ekki litið á með-
göngu og fæðingu sem eðlilegt og nátt-
úrulegt ferli í lífi kvenna og fjölslcyldna
þeirra, heldur sjúkdómsástand sem þurfi
að fylgjast með og meðhöndla" (37).
Hún rekur svo í nokkmm smáatriðum
áhrif ómskoðunar og annarra prófa á
meðgöngu í þá átt að sjúkdómsvæða
ferlið, þar sem fóstrið er sífellt í áhættu
og val verðandi foreldra á prófum og að-
gerðum flækist stöðugt. Greinin gefur
ágætis innsýn í heim meðgöngu og fæð-
inga og tilheyrandi vandamál tengd
sjúkdómsvæðingu. Þar fyrir utan er gildi
hennar hins vegar takmarkað.
Vilhjálmur Arnason er, að öðrum
ólöstuðum, fremsti lífsiðfræðingur lands-
ins og því er eðlilegt að leitað sé til hans
varðandi þetta efni þótt ekki hafi hann
haldið erindi á málþinginu sem bókin er
sprottin af. Vilhjálmur er einnig eini at-
vinnuheimspekingurinn í þessum hópi
og því gerir maður í hans tilfelli ósjálfrátt
meiri kröfur um heimspekilega dýpt en
við lestur hinna greinanna. Því miður
verðum við litlu vísari um sjúkdómsvæð-
inguna við lestur greinar hans „Sjálfræði
og sjúkdómsvæðing", en fræðumst á hinn
bóginn töluvert um sjálfræðið. Það er
annmarki á þessu stutta greinasafni að
Vilhjálmur hafi valið sér sama umfjöllun-
arefni og Hildur Kristjánsdóttir í grein-
inni á undan, þ.e. sjálfræði og sjúkdóms-
væðingu með hliðsjón af fæðingu og
meðgöngu. Þar að auki kemur lítið sem
cklœrt nýtt fram í grein hans frá sjónar-
hóli lesenda sem þekkja önnur skrif Vil-
hjálms. Við lestur nýendurútgefinnar
bókar hans Siðfrœði lífs og danða finnum
við stóra hluta umræddrar greinar orð-
rétta.1 Annar meginkafli greinarinnar,
„Umhverfisþættir sjálfræðis", er þannig
nánast samhljóða kaflanum „Tæknivæð-
ing og siðvæðing“ í Siðfrœði lífs og dauða.
Hinn meginkafli greinarinnar, „Sjúk-
dómsvæðing fæðingar og meðgöngu",
endurómar í bókarköflunum „Vandi ein-
stakra hópa“ (sérstaklega s. 156-160) og
„Greining erfðagalla á fósturskeiði". I
sjálfu sér er ekkert athugavert við að
klippa og líma og notast við efni sem
maður á fyrir, sér í lagi við fyrirlestrahald.
Eins og fram hefur komið hélt Vilhjálm-
ur hins vegar ekki fyrirlestur á fyrrnefndu
málþingi, heldur bættist hann í hópinn
eftir á. Þetta fær mann til að geta sér til
um að ritstjórnin hafi verið lent í vand-
ræðum með lengd heftisins, textarnir eru
stuttir auk þess sem ekki skiluðu allir fyr-
irlesarar af sér grein, og því hafi hún
gripið til þess ráðs að leita til Vilhjálms
sem virðist ekki hafa fundið tíma til að
skrifa „nýja“ grein um sjúkdómsvæðingu
heldur soðið saman grein úr eldri texta-
bútum. Sé sá grunur á rökum reistur að
hér sé um slíkan „uppfyllingartexta" að
ræða geta það varla talist góð vinnu-
brögð, hvorki af hálfu ritstjórnar né höf-
undar. Persónulega finnst mér hvimleið
sú lenska á Islandi að gefa sama eða svip-
að efni út hvað eftir annað í stað þess að
takmarka textaútgáfu að mestu við nýjar
rannsóknir.
Snúum okkur þá aftur að megin-