Hugur - 01.01.2006, Blaðsíða 136

134
Maurizio Ferraris
uppfyllingu. Þetta þýðir að í sjálfri gerð hlutlægrar skynsemi felst að hún er
takmarkalaus. Við getum þrotlaust iðkað hreyfingu hlutgervingarinnar, og
verðum að gera það. Þekking er ekkert annað en þetta. Sérhvern þátt reynsl-
unnar, rétt eins og hvers kyns tilfallandi segðir [expressions\, er (og verður að
vera) hægt að setja fram með hlutlægum hætti. Eftir sem áður er heild
reynslunnar hugmynd (heimurinn, til dæmis). Af þeim sökum láta óh'kir
hlutar veraldarinnar (fyrirbærin) skína í ýmsa þætti sem ekki verða ákvarð-
aðir. I loforðinu sem hér er í tafli er fólgið óumflýjanlegt skipbrot raunhyggj-
unnar. Hún vill vera heiðarleg heimspeki fremur en einföld efahyggja - og
þar af leiðandi neyðist hún til að helga sig messíanisma. Niðurstaða Derrida
í þessu samhengi er ótvíræð: „Þvert á það sem fyrirbærafræðin - sem ávallt
er fyrirbærafræði skynjunarinnar - hefur reynt að telja okkur trú um, þvert á
það sem löngun okkar hlýtur að vilja trúa, skreppur hluturinn sjálfur alltaf
undan.“2 Þetta er meginniðurstaðan sem hefur að geyma það sem helst skil-
greinir hugsun Derrida, og minnir á upphaf samræðu hans við Foucault árið
1963 þar sem skrifað stendur: „rétt eins og hið sanna líf er meistarinn
kannski alltaf fjarverandi.“3 Látum nú, frammi fyrir meistaranum, reyna á
skilyrði þessarar fjarvistar sem er svo rík af eftirvæntingu.
Þrjú grunnvandkvœði fyrirbœrafrœðinnar
Rétt eins og öllum heiðarlegum heimspekingum var Husserl afar umhugað
um að segja eins og er; það er að segja, markmið hans var ætíð nærveran og
ekkert annað. Að ákveðnu leyti, og hér verða enn á vegi okkar ýkjubrögð sem
eru sameiginlegt hlutskipti ailrar heiðarlegrar heimspeki, leitaðist Husserl
ákaft við að vera í senn sannur raunhyggjumaður og sannur skynsemishyggju-
maður. I þessu felst óvægin kráfa vegna þess að sérhver reynsla, að því leyti
sem hvort tveggja möguleiki hennar og takmörkun felast í fyrirbærinu, og
skynsemin, að því leyti sem hún sækir möguleika sinn jafnt sem takmarkanir
til hugmyndarinnar, fást við eitthvað ótakmarkað. Þessi tvíþætta krafa er h'ka
til merkis um spennu sem er fyrirbærafræðinni eðlislæg (og með því að þessi
spenna er sjálfur kjarni frumspekinnar má telja þetta fyrirbærafræðinni til
hróss), spennu á milli tilurðar og formgerðar og jafnframt á milli innsæis-
hyggju og formstefnu. Og það er einmitt á þeim miðpunkti sem hugmyndin
um nærveru skipar innan fyrirbærafræðinnar, að finna má fyrir þeirri hvöt
sem togar í gagnstæða átt. I reynd er nærvera engu fremur raunveruleg nær-
vera - sú sem er til taks og felur í sér uppsprettu allra sanninda — en nærvera
sem hugsjón, sú nærvera sem stendur sem sh'k utan við hverfulleika reynsl-
unnar og utan við eigið brotthvarf sem ætíð getur átt sér stað, en gefiir sig á
2 [Derrida, La voix et lephénoméne, París, Presses Universitaires de France 1967, s. 117.]
3 [Derrida, L'écriture et la différence, París, Seuil 1967, s. 52. Sbr. ísl. þýð. hjá Matthíasi Viðari Sæ-
mundssyni (ritstj.), Utisetur: Sambandgedlækninga, bókmennta og siðmenningar, Reykjavík, Bók-
menntafræðistofnun HI 1998, s. 156.]