Hugur - 01.01.2006, Blaðsíða 183

Að færa út veginn
181
Lokaorð: Hvers vegna laðast Kínverjar
að mismunaheimspeki?
Eftir að hafa leitt mismunaheimspekinga um óræða heima kínverskrar
heimspekiorðræðu er við hæfi að veita Kínverjum samtímans dálitla athygli
og reyna að láta í té að minnsta kosti vísi að svari við hinni „margslungnu"
spurningu sem við vörpuðum fram í upphafi: Hvers vegna laðast kínverskt
menntafólk að mismunaheimspeki? Líklega er best að nálgast spurninguna
með því að huga að margbrotnu sambandi Kína við „Vesturlönd". Við freist-
um þess að varpa ljósi á þetta samband með því að taka dæmi úr kínverskri
nútímalist.
Arið 1994 opnaði nýlistamaðurinn Xu Bing ögrandi sýningu í listasafni
nokkru í Beijing. Þar haíði hann komið fyrir svínastíu og á víð og dreif um
stíuna voru bækur á ýmsum tungumálum. Síðan leiddi hann gölt og gyltu
inn í stíuna. Gölturinn var þakinn alls kyns orðum sem virtust vera ensk en
voru í raun alger tilbúningur og sömuleiðis höfðu verið skrifuð tákn á gylt-
una sem minntu á kínversk tákn en eru það í raun og veru ekki. Að loknu
skammvinnu tilhugalífi höfðu svínin, sem bæði voru á fengitíma, mök fyrir
framan fremur vandræðalegan hóp gesta. Upphaflega átti titill sýningarinn-
ar að vera „Nauðgun eða hórdómur?" en hann virðist hafa farið fyrir brjóst-
ið á kínverskum yfirvöldum — þau bönnuðu hann — og því nefndi listamað-
urinn verk sitt „Rannsókn á gagnúðartilfelli“.si
Sýningin var margþætt ádeila á samskipti Kína og Vesturlanda og einfeldn-
ingslegar tilraunir þeirra til að öðlast skilning hvort á öðru. I hinum uppdikt-
uðu orðum og táknum fólst gagnrýni á þá tilhneigingu beggja menningar-
heima að smætta muninn á þeim í einberan mun á ytri formum, þ.e.
kínverskum táknum og rómverskum bókstöfum. Þannig vakti fyrir Xu að
benda á að samskipti menningarheildanna á raunverulegum og gagnkvæmum
fjölhyggjugrundvelli væru útilokuð ef Kínverjar og Vesturlandabúar gerðu sér
ekki fyrst grein fyrir því hversu margar fyrirstöður væru á veginum. Með því
að láta gyltuna tákngera kínverska menningu - og þá raunar kínverska menn-
ingu frá vestrænum sjónarhóh - var Xu ekki síður að gagnrýna kínverska en
vestræna menningu. Þar benti hann á að Kínverjar hneigðust til að gera sjálfa
sig að þolendum í samskiptum sínum við Vesturlönd. Þeir gera h'tið annað en
að bregðast við athöfnum Vesturlandabúa en sýna sjaldnast frumkvæði sjálf-
ir. Með tilliti til hinnar breiðu menningarlegu gjár með öhum þeim mistúlk-
unum og misskilningi sem hún býður upp á leiðir slíkt þolendaviðmót til þess
að lögð er menningarleg bhndgata innan hefða sem eru ókunnar þeim sem
leggja hana. Slíkt viðmót er ekki líklegt til að ryðja veginn fram á við.
En augljóslega var Xu einnig að gagniýna afstöðu Vesturlanda til Kína
Sjá t.d. Zhidong Hao, Intellectuals at a Crossroads. The Changing Politics of China's Know/edge
Workers (Albany: State University of New York Press, 2003), s. 147. A eftirfarandi slóð er að
finna myndir af og umfjöllun um sýningu Xu Bings: http://www.echinaart.com/Advisor/xu-
bing/adv_xubing_gallery03.htm.
51