Hugur - 01.01.2006, Blaðsíða 133

Fyrirbœrafræðin og Messías
131
Mergur málsins er annar. Þó svo að messíanismi hafi á sér yfirbragð lykils
í höndum okkar þegar ætlunin er að gera grein fyrir sambandi Derrida við
fyrirbærafræði og ásetning hennar, er ekki nóg að skírskota almennt til vænt-
inga um framtíðina, heldur er mikilvægt að beina athyglinni nánar að því að
einmitt í messíanismanum mætir hin ítrasta vænting hinni ítarlegustu rann-
sókn á nándinni. (Rousseau las Hina nýju Elóísu í návist Madame de Lux-
embourg, sérstaklega í þeim tilgangi að virða hana að vettugi.) Hér er
ýkjusagan einmitt andstæða dæmisögunnar. Til að byrja með er Messías
hvaða smurður konungur Israels sem vera skal, en verður smám saman (í
þróunarferli sem virðist gagnstætt við það sem við nefnum afhelgun) sá
venslalausi, sá sem er úr öllum tengslum við öfl þessa heims, enda dæmdur
til að snúa aftur til að bjarga lifandi og dauðum. En, vel að merkja: rétt eins
og sérhvert tákn er Messías aðeins Messías að því marki sem hann er það
ekki, og ef til vill rann hin æðsta messíaníska stund kristninnar upp þegar
Kristur neitaði því að hann væri konungur Israels. Eins og Derrida undir-
strikaði í Trú ogpekkingu (Foi et savoir) eru gyðingdómur og íslam einu ein-
gyðistrúarbrögðin sem, ólíkt kristninni, hafa haldið í hugmyndina um vænt-
ingu, eða nánar tiltekið þá vitund sem er innbyggð í alla fyrirbærafræði: þó
að allt sem gefst sé allt sem er, virðist það engu að síður vera leifarnar af ein-
hverju sem birtist ekki sem slíkt.
Að klæða málin í þennan búning felur hins vegar í sér að gengist er við því
að fyrirbærið er sögulegt í eðli sínu í stað þess að koma þessu sögulega eðli
jýrir í fyrirbærinu eftir á. Þetta er h'ka ástæða þess að misráðið væri að halda
því fram að Heidegger hafi, með túlkun sinni á Páli postula, komið vænting-
unni fyrir innan fyrirbærafræðinnar. En það væri alveg jafn fráleitt að full-
yrða að Heidegger hafi verið fyrstur til að taka söguna með í reikninginn
innan fyrirbærafræðinnar. Fyrst og fremst þyrfti að átta sig á því hvað hér sé
átt við með „sögu“: er átt við hið almenna form tímanleikans (en þá væri sög-
unni raunverulega lokið, með því að hún hefði þá verið afmörkuð áður en
hún hófst) eða er hér átt við eitt af mörgum hugsanlegum tilbrigðum þessa
forms? Shk tilbrigði hafa komið fram allt frá hinum upphaflegu og, að því er
virðist, kyrrstæðari venslum við nándina, hvort sem litið er á hana sem raun-
veruleika eða hugsjón. Fyrirbærinu er ítrekað, og óhjákvæmilega, ætlað að
birta eitthvað annað - þó að allt og sumt sem það birtir sé það sjálft. Fyrir-
bærið er þannig sögulegt, felur alltaf í sér aðra stund, nachtraglich, þátíð sem
aldrei hefiir verið nærverandi (hylé þess, þ.e. efnið) og stofnað var til í nær-
veru og núi sem aftur eru til orðin úr eftirheldni \retentions] og framleitni
[protentions].2 Frammi fyrir hugmyndinni eða nærverunni sem hugsjón
kemur einnig upp sú viðleitni að skilja úr hverju hún er gerð, þessi nærvera
sem býður sig fram sem ótakmarkaðan möguleika á endurtekningu, sem
ótakmarkaða opnun gagnvart framtíðinni, undir merkjum markhyggju sem
er ekki lokuð og þar sem lokamarkið er áreiðanlega ekki nærverandi, þannig
2
[Sjá skýringar á þessum hugtökum í grein Dans Zahavi í þessu hefti, s. 103-104.]