Helgafell - 01.12.1942, Blaðsíða 77

SKOÐANAKÖNNUN
355
meira að segja ráð fyrir slíkri atkvæðagreiðslu, ef ákveðinn hluti þingmanna
eða kjósenda fer fram á hana. Einnig má nefna ákvæði dansk-íslenzku sam-
bandslaganna um allsherjaratkvæðagreiðslu viS uppsögn samningsins. En
bæði er það, að þessar atkvæðagreiðslur eru dýrar, og eins væri hætta á lé-
legri þátttöku, ef sxfellt væri veriS að efna til þeirra. Menn hafa þess vegna
leitað að öðrum leiðum til þess að kanna vilja almennings.
Sé vafi um vilja einhvers einstaklings, þá er leiðin auðfundin. ViS spyrj-
um hann. MáliS horfir öðruvísi við, þegar talað er um vilja þjóðarinnar
eða einhvers hluta hennar. ÞjóSin (eða bændur o. s. frv.) hefur engan ,,sam-
eiginlegan vilja“. ÞaS, sem átt er við, þegar orðatiltæki eins og þessi eru
notuð, er ekki annað en það, að flestir einstaklingarnir í heild þeirri, er um
ræðir, hafi þessa eða hina skoðun. Það liggur því beint við, að vilji menn
fræðast um þennan ,,vilja“, þá verður aS spyrja einstaklingana, annaðhvort
alla eða þá svo marga, aS vissa sé fyrir því, að hlutfallið milli skoðana flokk-
anna sé nokkurn veginn það sama og við heildarrannsókn.
í umræðum um pólitísk vandamál skírskotar hinn enskumælandi heim-
ur jafnvel oftar en við til þjóSarviljans (The public opinion eða jafnvel ,,The
man in the street“). BlöS og tímarit hafa því oft efnt til atkvæðagreiðslu með-
al lesenda sinna, þegar mikilvæg mál hafa verið á döfinni. Þrátt fyrir mikla
þátttöku, þá hafa þessar atkvæðagreiðslur ekki gefizt vel, þær hafa ekki get-
að sýnt rétt hlutfall milli skoðanaflokka af þeirri einföldu ástæSu, að lesend-
ur blaðanna skiptast ekki í stjórnmálaflokka, stéttir o. s. frv. í sömu hlut-
föllum og öll þjóðin.
Hugsum oss, að bæði ,,MorgunblaSiS“ og ,,ÞjóSviljinn“ léti lesendur
greiða atkvæði um, hvort æskilegt væri aS setja á stofn landsverzlun. Án efa
mundi atkvæðagreiSsla ,,MorgunblaSsins“ leiða í ljós, að yfir 80% af les-
endum þess væru mótfallnir slíkri ráðstöfun; atkvæðagreiðsla ,,ÞjóSviljans“
mundi aftur á móti sýna, að yfir 80% af lesendum þessa blaðs væru hlynntir
landsverzlun. — Og almenningur væri í raun og veru jafnnær um vilja þjóð-
arinnar í þessu máli.
Eftir að slíkar atkvæðagreiðslur höfðu hvaS eftir annað gefið skökk
hlutföll viS forseta- og þingmannakosningar í Bandaríkjunum, var hafin
leit aS tryggari aSferðum, og á síðustu árum hefur aðferð, sem kalla mætti
hlutjallshþnnun á áliti almennings, rutt sér til rúms.
Þessi aðferð — hlutfallskönnun — hefur um margra ára skeið verið
notuð við hagfræðilegar og þjóðfélagslegar rannsóknir, og vinnuaSferðirnar
eru orðnar það fullkomnar, að niSurstöSum slíkra rannsókna er treyst allt að
því eins vel og niSurstöðum heildarrannsókna. Sú hugsun, sem þessi að-
ferð er byggð á, er ofur einföld. Hún skýrist kannske bezt með því að taka
dæmi.
Hugsum okkur, að í poka einum séu 70.000 kúlur. (Þessi tala samsvarar