Helgafell - 01.12.1942, Síða 100

370
HELGAFELL
Virtingarnir frá Austurlöndum á leið til Betlehem. Málað veggteppi frá Halland. — Bændur
prýddu oft híbýli sín um jólin með myndum. sem þessari (Norræna safnið í Stokkhólmi).
í þessum siðum koma fram tvennar
lífsskoðanir. Heiðnin tengdi helgustu
stund jólanna við sólaruppkomuna, en
kristnin við miðnæturstundina, því að
þá var talið, að frelsarinn hefði fæðzt.
Skoðun kristninnar varð með tímanum
yfirsterkari, og jólanóttin hlaut nafnið
,,nóttin helga“, á þýzku Die heilige
Nacht (Weihnachten) og á ensku
Christmas, eftir hinni hátíðlegu
,,kristmessu“, sem þá var haldin.
Menn vita lítið um, hvernig krist-
messan fór fram, en það er víst, að
hún var nokkuð frábrugðin venjulegri
guðsþjónustu. Á síðari hluta sextándu
aldar barðist lútherska kirkjan gegn
henni og taldi hana vera menjar frá ka-
þólskunni og varð það til þess, að hún
leið undir lok smátt og smátt. Þó eru
enn eftir nokkrar menjar hennar í sum-
um héröðum í Svíþjóð. Menn koma úr
öllum áttum til kirkjunnar, með brenn-
andi kyndla í höndum, sem þeir kasta
svo á eitt allsherjarbál við kirkjugarðs-
dyrnar.
Þegar kristmessan hvarf úr sögunni,
fyrir lok sextándu aldar, færðist aðal-
hátíðamessan yfir á jóladaginn.
Allt bendir til þess, að fyrsti jóla-
dagur hafi verið skoðaður sem hátíð-
isdagur heimilanna. Þegar morgun-
guðsþjonustunni lauk, flýttu menn sér
heim, og engin samkvæmi eða heim-
sóknir áttu sér stað um daginn. Fólkið
hélt sig heima til þess að fagna jólun-
um og fyrsta degi ársins.
Ur Þrændalögum í Noregi er þessi
saga frá árinu 1571.
Bóndi nokkur, Aasen að nafni, van-
rækti ekki aðeins að fara til kirkju á
jóladaginn, heldur drakk sig fullan og
fór svo til nágrannanna til þess að fá
sér meira að drekka. Þetta var mikið
helgibrot, enda stóð ekki á refsingunni.
Þegar hann reri einn á báti heim til
sín úr drykkjugildi á fjórða í jólum,
sá hann, að tröll sat við stýrið. Það
var höfuðlaust og hafði gat á brjósti,
svo að sjá mátti gegnum það. Það
neyddi bónda til þess að lenda spöl frá
bænum, og um hann safnaðist hópur
illra anda, sem hótuðu honum að fara
með hann til hins neðsta, nema hann
limlesti sjálfan sig. Hann neyddist til
þess að höggva af sér aðra höndina og
komst við illan leik heim til sín. —
Menn hans röktu slóðina daginn eftir
og fundu höndina. Þetta skriftaði Aa-
sen fyrir presti sínum, áður en hann
neytti sakramentisins. ,,Það hlýtur því
að vera satt“, segir prestur sá, sem
skráð hefur söguna.
Milli heimilishátíðarinnar og hinnar
almennu hátíðar, sem síðar verður get-
ið, var einkennilegur þáttur í jólahátfð-
inni: hestahátíðin á annan í jólum.