Tímarit Máls og menningar - 01.05.1945, Blaðsíða 13

RITSTJÓRNARGREINAR
3
pressuna, berst hver stórfregnin af annarri. Herir Rússa og Bandaríkjamanna
drekka skál saman. Mílanóútvarpið tilkynnir: Mússólíni handtekinn, kveð-
inn upp líflátsdómur yfir honum og sextán öðrum fasistaforingjum, dómnum
fullnægt í morgun, lík Mússólínis og hinna sextán til sýnis á torgi borgarinnar.
Stutt fregn og laggóð, og rnikið þrifnaðarverk unnið á einum morgni. Einn dag
kemur yfirböðull nazista, Himmler, fram á sjónarsviðið, leikur þjóðhöfðingja,
boðar andlát Hitlers innan tveggja sólarhringa, snýrmáli sínu til Breta og Banda-
ríkjamanna og býður þeim skilyrðislausa uppgjöf þýzka hersins. Ilimmler talar
gegn um sænskan legáta, sem stendur í snúningum fyrir hann nokkrar klst.
Næsta dag er hann úr sögunni. Nýr öðlingur, Dönitz, auglýsir „hetjudauða“
Hitlers og kynnir sjálfan sig eftirmann hans. Hann öskrar út yfir rústir Berlínar:
„Stríðinu skal haldið áfram, þar til vér höfum unnið fullan sigur yfir bolsévism-
anum.“ Svarið er dagskipun Stalíns: Rauði herinn hefur tekið Berlín. Stundu
síðar: milljón manna þýzkur her gefst upp á Italíu og f vesturhluta Austurríkis.
Daginn eftir eða svo: allur her Þjóðverja í Danmörku, Ilollandi og Norður-
Þýzkalandi gefst upp skilyrðislaust. Veldi nazistanna telur sínar síðustu líf-
ctundir. Foringjarnir grípa til ýmissa örþrifaráða. Mússólíni steig í vagn hlað-
inn gulli, tók sér nýtt gervi, og ætlaði að smokra sér inn fyrir landamæri Sviss,
en féll í hendur tollþjónum. Fjölmargir telja sér eitrið hollast, eins og borgar-
stjórinn í Leipzig. Aðrir verða höndum seinni að bregða hníf á úlnliðinn, eins
og Karl Franck, landstjórinn í PóIIandi, sem stolið hafði málverkum fyrir tólf
milljónir marka. Jafnvel morðin, æðsta list nazistanna, fara í handaskolum hjá
þeim. Göring er týndur með hlutabréf sín í kolanámunum í Donbas. Lík Ilitlers
og Göbbels koma ekki enn í leitirnar. IJeilir herir sjá sér ekki annað úrráð vænna
en flýja á náðir Breta og Bandaríkjamanna, Rússana hræðast þeir eins og rétt-
lætið sjálft. Svo má líta aumkunarleg afdrif þess herveldis, er fyrir stundu ógn-
aði öllum heimi og trampaði á frelsi allra Evrópuþjóða. Aður en þetta hefti berst
lesendum, verður runninn upp dagur friðar um alla Evrópu. I dag fagna Danir og
Hollendingar frelsi sínu. A morgun verða það Norðmenn og Tjekkar. Vér óskum
til lieilla hverri þjóð, sem losnar undan fasismanum. Megi sá friðardagur, sem
nú rís, verða upphafsstund varanlegs friðar í heiminum. Þeir, sem dýpst hafa
lifað atburði síðustu ára, heyra arnsúg nýrra tíma, er í hönd fara. Ilja Ehren-
burg ritar: „Hlustið, vinir. Klukkur sögunnar glymja. Við erum ekki að byrja
á nýrri blaðsíðu, heldur á nýju bindi. — Það er hættulegt að spá og í rauninni
ekki nauðsynlegt. En hjartað og heilinn halda því fram, að árið 1945 verði fyrsta
ár annars, mikils lífs, — lífsins, sem við höfum þjáðst fyrir.“
LOKS ER SVO KOMfÐ, að auðvaldið telur sig ekki lengur hafa hagsmuni af
því að hylma yfir glæpaverk fasista. Fjöldi vitna hrópaði ár eftir ár út úr Þýzka-
landi um morð og misþyrmingar á andstæðingum nazismans, um óheyrilegar
pyndingaaðferðir í fangabúðum, um aftökur án dóms og laga, um skipulagðar
ofsóknir, afnám allra mannréttinda, skoðanafrelsis og samtakafrelsis, bókabrenn-
ur, eyðileggingu listaverka o. s. frv. Kommúnistar skáru úpp herör í hverju landi,