Tímarit Máls og menningar - 01.05.1945, Blaðsíða 53

MINNISGREINAR UM FORNSOGUR
43
13
Yrkisefni Brennunjálssögu eru, sem siður var til um yrkisefni
miðaldanna, hérumbil ævinlega mótuð af hefð: fastmyndaðar
sagnir sem einginn á öðrum frernur og allir geta notað í sögu eða
ljóði að vild; á miðöldum var kaþólisítas ríkjandi og höfunda-
réttur á hugmyndum, persónum og athurðum þektist ekki, menn
sem settu saman bækur álitu sig ekki heldur höfunda þeirra, og
létu sjaldnast nafns síns getið, þeirra starf var að vinna úr þeim
yrkisefnum sem voru í tísku, uns svo fullkomin verk voru gerð
sinnar tegundar að leingra varð ekki komist í eina átt; Njáls saga
er í rauninni þesskonar toppverk, sérstök hefð hefur náð fullnaðar-
þrosk^a, tegundin borið blóm sitt.
Fræðimenn Brennunjálssögu hafa þráfaldlega rakið og sundur-
greint yrkisefni verksins, sýnt framá ætt þeirra og uppruna, skil-
greint notkun þeirra. Kersbergen telur í doktorsritgerð sinni milli
60 og 70 þekt yrkisefni fastmynduð, sameign íslenskra sem erlendra
bókmenta, fest á einn þráð í verkinu. í sögunni er berlega gert ráð
fyrir því, að áheyrandinn sé ekki aðeins kunnur mörgum persón-
um verksins og atburðum annarsstaðar að, heldur viti deili á fjöl-
mörgum efnum, mönnum og málum, sem þar eru ekki greind nema
með lauslegri tilvísan. Meðal þeirra efna samtímans, sem höfund-
ur sniðgeingur nokkurnveginn vandlega eru riddaraleg ástamál.
Streingleikur er ekki til í þessu óhemju bölsýna verki um örlög og
forákvörðun.
Þannig er það ekki yrkisefnavalið, heldur hinn einstæði hæfi-
leiki höfundar til að samræma ólík efni, sem kemur upp um snill-
ínginn. Bókin verkar sem heild þó auðveldlega megi skilgreina hana
smásagnasafn.
Brennunjálssaga ber ýmis einkenni hinnar þroskuðu og altaðþví ofþroska
byggíngarlistar samtíðar sinnar. Vilji maður skýra fyrir sér byggíngu verksins
er gott að hafa í huga gotneska kirkju frá þessum tíma. I slíkum kirkjum
er venjulega eitt aðalskip og kemur þverskip hornrétt á það, en hliðarskip eru
til beggja handa, með sömu stefnu og ás aðalskipsins, þannig að þau styrkja
aðalstefnu kirkjusalarins, ljá honum mælikvarða og efla hann: hann sýnist
miklu stærri í samanburði við þessar litlu einíngar. Inní hliðarskipunum er
síðan fjöldi sérstæðra kapellna, og uppaf þeim fíngerðir tumar með lauf-
skornum brúnum, en á syllum uppí hvelfíngunum, efst í turnunum eða ofaná