Tímarit Máls og menningar - 01.05.1945, Blaðsíða 19

FRANKLIN D. ROOSEVELT
EFTIR VALDIMAR BJÖRNSSON
Arið 1936 las ég dánarminningu um Franklín D. Roosevelt jor-
seta. Það var við útvarpsstöð, þar sem ég star/aði í Minneapolis og
St. Paul, í Minnesota, og hajði dánarminningin verið samin af
United Press jréttaslojunni. Oll stórblöð og jréttastofur liafa til œvi-
sögur allra slíkra stórhöfðingja, samdar jyrirjram til birtingar
„hvenær, sem kallið kemur“. Þrátt jyrir hina óbrigðulu vissu um,
að dauðann bœri einhvern tíma að liöndum, þá var raunverulega
enginn undir fráfall Roosevelts búinn. Flestir vildu alls ekki trúa
því. Þessi glœsilegi leiðtogi lýðveldishugsjónarinnar í heiminum
hajði verið endurkosinn aj þjóð sinni fyrir jjórða kjörtímabil, með
jmð jyrst og jremst í huga, að hann œtti að jara með jramkvœmdar-
valdið í lok stríðsins og jiái sérstaklega, meðan ú jriðarsamningun-
um stœði, Hann gat ekki jallið jrá á tímamótum, þar sem hans hejði
verið meira saknað.
Ævisagan, er sarnin var á jyrstu jorsetaárum Roosevelts, byrjaði
á Setningu, þar sem tekið var jram, að hann hejði gerbreytt höjuð-
borginni Washington úr rólegri borg við Potomac í jréttamiðstöð
heimsins. Hann — og þingið, sem studdi tillögur hans — hajði aj-
kastað svo miklu og staðjest svo víðtœkar og álirijamiklar stefnu-
breytingar, að allir litu nú til Washingtonborgar, meira að segja
sjálf Wall Street auðöjlin í Neiv York, sem höjðu einu sinni talið
sjálja sig ráða flestu í Bandaríkjunum. En það var ekki aðeins ein
höjuðborg, sem breytlist við starf Roosevelts lieitins. Almennings-
álit meiri hlutans í Bandaríkjunum breyttist að miklu leyti, og sú
slefna, setn lýtur að því að allsherjarstjórnin taki á sig jleiri skyld-
ur, vann sigur, sem verður áreiðanlega varandi.
„New deal“-stefna Roosevelts myndaðist í aðaldráttum á fyrstu
hundrað dögum hins langa jorsetatímabils hans. Spilamannaorðtœki
þetta, sem tekið var upp af stjórnmálamönnum — „að stokka spilin
á ný“ — táknar náttúrlega hér breytingu í pólitískum efnum. Fólk
á íslandi og á Norðurlöndum yjirleitt gerir sér kannski ekki grein
fyrir því, að við skyldum vera svo seinir á okkur, eins og raun ber