Tímarit Máls og menningar - 01.05.1945, Blaðsíða 64

54
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
íslenska ríkið hrynja og þarmeð ýmis dýrustu verðmæti kynstofns-
ins; siðalögmálin brotna einnig undir þúnga lirunsins. Þjóðin
steíidur varnarlaus gagnvart forákvörðun viðburðanna, straumi sem
ekki er á hennar valdi að stöðva. Uppistaðan í lífsskoðun höfund-
arins skýrir sig sjálf.
Þrír eru þeir dramatiskir hátindar verksins þar sem ófrávíkjan-
leiki þess sem verða skal opinberast hvað átakanlegast, vissa skálds-
ins um það að örlögin eru hið alráða afl, útþurkandi alt mannlegt
frelsi til að velja og hafna, einskisvirðandi jafnvel góðan vilja og
þau verk sem eru unnin af góðum vilja, metandi dáðir hins besta
manns og glæpi hins versta hrakmennis jöfn.
Þessi þrjú atriði hafa sama undanfara: eftir lángar flækjur er
þar komið að örlögsímuij virðast nú ætla að rekjast hamíngju-
sainlega fyrir söguhetjunum, útlit á að voðanum verði bægt frá,
óveður sem áðan hafði dregið í loft virðist munu él eitt og jafnvel
líða hjá, bað birtir yfir sviðinu, alt dúrar niður; og fargi er lyft af
brjósti áheyrandans:
Það hefur verið sæst á mál Gunnars; og þó áheyrandann taki að
ýmsu sárt að hetjan er dæmdur í útlegð dylst honum ekki að þetta
er í rauninni ákjósanlegasta lausnin, og er þakklátur. Bræðurnir
kveðja ástvini sína og ríða úr hlaði. En á Eyasandi hrasar hestur
Gunnars.
Flosi og Hildigunnur ræðast við, áheyrandinn er feginn að göfug-
mennið skuli standast frýuorð frændkonu sinnar: „sækja mun ég
mál þitt til fullra laga“, segir hinn kyrláti skaftfelski bóndi; og
lesandinn biður þess af hjarta að ógæfuspor svo ágætra manna sem
Njáls og sona hans skuli nú ekki goldin með meiri firinverkum.
En þá gerist hið æsilegasta atvik: „Hildigunnur lagði yfir Flosa
skikkjuna14. Orlögin höfðu ekki sofið, heldur vöktu þau. Birtan
yfir sviðinu hafði aðeins verið illviðraglóra, kyrðin svikahler.
Enn á sú stund eftir að koma í sögunni að þyturinn af svans-
vængjum nornanna hefur þagnað. Hermdarverkin sem hófust endur
fyrir laungu útaf metíngi tveggja kvenna um sæti í veislu, héldu
síðan áfram í stighækkandi mannráðum frá þrælamorðum til höfð-
íngjavíga, uns Þráinn er fallinn, Gunnar fallinn, Höskuldur, baldur
sögunnar fallinn, — nú er loks þar komið að þessi mishljómur er