Tímarit Máls og menningar - 01.05.1949, Side 38

100
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
língar og hópar, að ekki væri öllu meiri ástæða að setja saman enn eina
lýsíngu hans hér en þó farið væri að lýsa Austurstræti. Er þar skemst
frá að segja að tvent í hellinum bendir til að hér hafi menn verið á
vist, fyrsta, hleðslan sporöskjulagaða, tæpir tólf metrar á leingd en
varla nokkursstaðar metri á hæð, á að giska tíu dagsverka starf; og
annað, leifar af beinahrúgu utanvið hleðsluna, og eru þessi verksum-
merki hvorutveggju í afhelli öðrumegin aðalhellisins; í afhelli hinu-
megin eru síðan leifar annarrar beinahrúgu.
Fyrirbrigðið sem mér finst einna dularfylst í sambandi við þessar
minjar í hellinum er það að þær skuli aldrei hafa verið grannskoðaðar
af fornleifafræðingum eða öðrum sem hafa gert sér athuganir fornra
efna að starfi, svo fyrir bragðið er hvergi hægt að finna um hellinn
fróðleik sem reistur sé á vísindalegri athugun þeirra ummerkja sjálfra
sem í honum eru og skynsamlegri niðurstöðu af henni, heldur er mest-
alt sem um hellinn er ritað fult af æfintýralegri þvælu bygðri á niður-
stöðum sem menn hafa komist að fyrirfram af því að lesa þjóðsögur
og trúa þeim einsog börn; finst manni þó að heldur skjóti skökku við
hjá fræðimanni að byrja skoðun sína á staðháttum í Surtshelli með
þeirri fyrirframvissu að þetta sé „útilegumannabygð“ og álykta síðan
samkvæmt því um alt sem ber fyrir augu. Fer að verða í síðuslu lög að
rannsókn sé gerð á minjum hellisins, þar sem beinin eru nú að smá-
myljast oní hellisgólfið af örtröðinni, enda sumt þeirra svo mornað að
þau sáldast niður ef komið er við þau. Auk þessa hafa minjaleitar-
menn haft á brott með sér flest stærri bein, stórgripahraun og hnútur.
Undir hellu sem fallið hafði úr hvelfíngunni fundum við þó í sumar
allstóran hluta úr stórgripshnútu með greinilegum fleti eftir öxi, og
enn má finna bæði hrossrif og nautgripa á gólfinu, slitna hrossjaxla
fundum við líka, svo sýnt er að ekki hefur verið lifað hér á tómu
lambakjöti. Mér finst líklegt að sjá megi af gömlum beinum hvort þau
hafa verið soðin eða ekki, en ekki hef ég feingið þeirrar listar að
greina þar á milli, hitt undrar mig að fróðir menn skuli hafa getað
stilt sig að gera rannsóknir á surtshellisbeinum. Fróðlegt væri að vita
hvort leifar annarra beina en sauðfjár, nauta og hrossa fyndust hér, t. d.
svína, einsog fundist hafa sumstaðar í íslenskum rústum fornum,
mundi slík rannsókn eftilvill hjálpa til réttari ágiskana um aldur þess-
arar vistarveru.