Tímarit Máls og menningar - 01.05.1953, Blaðsíða 99

ARNI BOÐVARSSON:
Þjóðir og tungumál
Greinar þessar eru að stofni til erindi, sem flutt voru í útvarpið sunnudagana
4., 11., 18. og 25. jan. s.l. Efnið er óbreytt og efnismeðferð, en orðalag nokkuð
stytt og kaflar færðir til. — Fyrst verður farið fám orðum um ýmis almenn atriði,
en síðan litið á tungur Evrópuþjóða og þær, sem þeim eru skyldastar, því næst
indóevrópskar tungur Suðvestur-Asíu. Þá lítum við á tungumál frumbyggja Blá-
lands hins forna eða Serklands, þ. e. Afríku, þá tungur Asíumanna og höldum
heimleiðis um garð hjá frumbyggjum Ástralíu og Ameríku. Síðan verða rifjuð
upp til yfirlits í fám orðum nokkur atriði í byggingu þjóðtungnanna, en þar er
um auðugan garð að gresja, og töluorðin verða látin nægja sem sýnishom. Loks
verður rakið í stuttu máli, hvaða tungumál hafa verið notuð á ýmsum tímum sem
alþjóðamál eða millilandamál, þ. e. sem tengiliðir milli manna af mismunandi
þjóðemi, er kunnu ekki tungu hvor annars, hvaða kostum alþjóðamál þarf að
vera búið, og þess getið í stuttu máli, hvaða tilraunir hafa verið gerðar af ásettu
ráði til að skapa alþjóðamál. Þeirra tilrauna þekktust er esperanto.
I
Inngangur
Allt frá upphafi vega sýnist mannfólkið hafa talað mismunandi
tungumál, sem hafa að sjálfsögðu borið vitni þroskastigi þeirra manna,
er á þau mæltu, en á hinn bóginn er alkunn staðreynd, að tungur þjóð-
anna hafa ætíð mikil áhrif á andlegan þroska þeirra. Þjóð, sem talar
t. d. tungu, þar sem ekki er hægt að telja nema upp að þremur, kemst
aldrei langt í reikningi, og yfirleitt er hugtakafjöldi hverrar tungu góð-
ur mælikvarði á nytsemi hennar til menningarstarfsemi.
Það verður fljótlega ljóst, eftir að þjóðirnar fóru að færast dálítið
frá villistigi frummannsins til nútímamenningar. að andlegir leiðtogar
þeirra fóru að brjóta heilann um það, hvers vegna allar þjóðir töluðu