Tímarit Máls og menningar - 01.05.1953, Blaðsíða 118

108
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
á ekki lengur neitt takmark einn sér utan hennar eða mannfélagsbaráttunnar
sjálfrar sem örlög Islands eru þáttur af. Persónuleikur hans hefur fundið dýpri
rætur og skynjar fyllra þá einingu sem ein gerir mikil skáld.
Sorgin og ástin gera skáldið næmskyggnan á þjóðina, í fyrstu á allt sem ósigr-
inum hefur valdið. Bókin ber ekki út í bláinn nafn af Gnitaheiði, staðnum þar sem
„myrknættið skríður úr höll hins glóðrauða gulls“. Auðstéttinni eru svikin að
kenna. Skáldið ber atburðina upp að ljósi liðinna tíma, ákærir hina seku lands-
drottna, leiðir þá fyrir hæsta dóm sögu og þjóðar: dómhringinn sitja ármenn er-
lends valds, sjá flærð og þýlund hreykjast í hæstu sætum.
gráðugir svelgir auðs og valds og víns
í veizluglaumi, fláráð hirð sem situr
um breytni þína og hug____
Hann gegnlýsir einnig hið sýkta þjóðfélag, gjörningarökkrið, hinn blindaða lýð,
auðmjúka varúðarfulla þjóna valdsins, hina hálfvolgu og huglausu er standa sem
bakhjarlar að svikunum við þjóðina. Ádeila hans er bitur, skörp og sönn:
Glaumur fagnar þér, tómleiki býður þér heim,
slungin græðgi vísar þér veg til hallar,
varúð brosmild og lokkandi hvíslar: gleym
órum þínum í örmum mér, látum
aðra um að sýna hreinskilni og þor;
sjá flærð og þýlund hreykjast í hæstu sætum,
hugsjón og göfgi sparkað á dyr
og frelsi smáð og fjötrað á opnu svæði —
I öðru lagi er bókin varnaðarhvöt og ákall til þjóðarinnar. Með skírskotun til
alls sem er henni dýrt og kært, með öllum töfrum sem Snorri kann að gæða Ijóð-
mál sitt, leitast hann við að seiða fram það afl sem megi hrinda ósigrinum og
færa þjóðinni aftur líf. Ekki aðeins efni úr sögu Islands, eins og í kvæðinu Þá
var kallað þar sem „sveitir kvíðahljóðar“ á Þingvöllum híða komu Árna Oddsson-
ar, þess manns er komi og frelsi landið, heldur og söguna af Ilamlet og söguna af
meistaranum í garðinum og lærisveinunum sofandi gerir skáldið að lifandi hvatn-
ingu til íslenzku þjóðarinnar nú. Þannig verður bókin einnig leiðsögn út úr myrk-
nættinu, boðun um þann dag, það líf er „gengur til vígs í slóð þess“. Hver geig-
ur, hik og vonleysi sem í fyrstu bjó kvöl þjóðinni og skáldinu víkur fyrir nýju
þori, nýjum leiðum til sigurs. Oftsinnis lítur Snorri yfir farinn veg þjóðar og
mannkyns úr friðsælu skauti náttúrunnar, þar sem er „ósprottinn dagur í túni“,
„himinn þess draums sem við geymum í minni bjartan og bemskan", og til borg-
anna, „þangað sem jörðin er dauð og grá fyrir múrum". Og svar hans er:
Þar skal dagurinn rísa
úr helfölri kyrrð, þá breiðast daggstimd og blá
blóm þín um torgin þar sem gálgamir stóðu.