Tímarit Máls og menningar - 01.05.1953, Blaðsíða 113

ORÐSENDING TIL UNGS SKÁLDS
103
reyna að skilja það, sem kallað er nútímalist, þ. e. a. s. þær stefnur, sem
efst eru á baugi hér í dag. Sjálfsagt hef ég, þrátt fyrir góðan vilja, ekki
haft erindi sem erfiði. Samt finnst mér sjálfum, að ég hafi að mestu
leyti losað mig við alla alvarlega fordóma gagnvart formum, sem ég get
séð í eitthvert innihald, framsett á rökrænan hátt og sem túlkun á mann-
legum sjónarmiðum. Hinu get ég ekki neitað, að jafnvel mitt fyrirferð-
arlitla sjálfsálit hefur gert uppreisn, þegar menn, sem mér hefur virzt
annað betur gefið en skörp dómgreind, hafa þótzt „sjá eitthvað í“ því,
sem í mínum augum hefur aðeins verið vesælt formkukl. En ég veit, að
margir munu kalla slíkt heimsku eða minnimáttarkennd.
S. D. notar fremur ódýrt stílbragð til að láta líta svo út að umræddur
pistill sé samsafn af upptuggnum, innihaldslausum frösum. Hann verð-
ur að afsaka, að ég er ekki skáld og tala ekki sem slíkur, heldur sem
einn af fjöldanum — að vísu á máli, sem ég tel gott og gilt. Annaðhvort
hefur mér þó tekizt mjög óhönduglega eða S. D. lesið greinina illa, hafi
hann lesið úr henni hatur til annars en þess, sem ég sjálfur tel inni-
haldslítið form (stundum auk þess lélegt form), en sjálfsagt greinir
okkur líka mjög á um hvað sé innihald. Til að tákna þetta innihaldsleysi
voru notuð orðin abstrakt og óhlutstæður, þó að við vitum reyndar vel,
að ýmsar nýjar listastefnur, sem við var átt, falla ekki skilyrðislaust
undir það hugtak. Hinsvegar er með orðunum klassisk list haft í huga að
engin list geti verið sígild nema sú, sem skírskotar á einhvern hátt til raun-
særra sjónarmiÖa. Þetta var það eina, sem ég óttaðist að kynni að verða
misskilið. Með öðrum oröum hér er fyrst og fremst deilt um raunsæi
og óraunsæi. Og til að koma í veg fyrir að nokkur misskilji orðið raun-
sæi eða skilji það of þröngri merkingu, er ástæða til að benda á að
raunsæismaðurinn hefur mjög óbundnar hendur um, hvernig hann kýs
að tjá sig. Hann getur talað í líkingum eða dæmisögum, táknum eða
gátum, svo að eitthvaÖ sé nefnt. Gerum okkur t. d. ljóst, að ævintýri,
sem í bókstaflegum skilningi er fjarstæða, getur stundum haft í sér
fólgna margfalt meiri raunsæi en sönn saga um hversdagslegustu hluti.
Hinsvegar er nauösynlegt að gera sér ljóst, hve margt í hinum „nýju“
liststefnum er beinn og skipulagslaus flótti frá raunveruleikanum, ekki
aðeins að formi, heldur fyrst og fremst að efni, enda er formið í þessu
tilliti aukaatriði. Svo að við tökum ljóöformiö til dæmis, þá skiptir
minnstu máli, hvort Ijóðið er rímað eða órímað, ef það hefur einhvern