Tímarit Máls og menningar - 01.06.1965, Blaðsíða 13

UndirbúninguT margra stríða
voru atriði sem góður Bandaríkjamaður þurfti ekki að hugsa um, óvirkt atriði og ein-
angrað í undirvitundinni, neikvætt og þarafleiðandi útlægt; amerísk bjartsýni krafðist
þess að mynd Bandaríkjanna væri aðeins samansett úr jákvæðum dráttum. Að Bandaríkin
séu helztu heimkynni frelsisins á jörðu hér og að samskipti Bandaríkjamanna við aðrar
þjóðir byggist á lögum og rétti og virðingu fyrir sjálfsákvörðunarrétti þeirra er ekki
eingöngu opinber og skitugur áróðursfrasi, heldur líka einlæg og rótgróin trú mikils hluta
Bandaríkjamanna, og því ber reyndar ekki að neita að stundum hefur þessi þrákelkna og
óraunverulega þjóðtrú haft raunveruleg áhrif. Og bandarísk stjórnarvöld hafa kappkostað
að gera þessa bandarísku þjóðtrú að þjóðtrú alls heimsins, það hefur um langt skeið
verið eitt helzta boðorð utanríkisstefnu þeirra.
Þó að tvöfeldni sé ljótur löstur samkvæmt siðfræðinni verður að viðurkenna, að þessi
vesturheimska tvöfeldni hefur verið yfirgangsöflunum í bandarískri utanríkispólitík nokk-
ur fjötur um fót á undangengnum áratugum. Og þó aðeins á mjög afstæðan hátt! Banda-
ríkjamenn hafa að vísu stefnt að heimsyfirráðum beint eða óbeint frá stríðslokum, og þó
þeir hafi nú gefið Dullesar-kenninguna upp á bátinn og vonist ekki lengur til að geta
„frelsað" Sovétríkin, — að minnsta kosti ekki beinlínis, — þá er frelsun Kína enn á
stefnuskrá þeirra. En í þessari sókn til heimsforræðis hafa þeir neyðzt til að fara fram
með nokkurri gát. Þeir hafa reynt af fremsta megni að láta líta svo út sem þjóðsagan
um hina bandarísku frelsisást og hina bandarísku virðingu fyrir sjálfsákvörðunarrétti
þjóða væri sönn. Þeir hafa ekki treyst sér til að flytja út gangsteraðferðimar frá Suður-
Ameríku ódulbúnar til annarra hluta heimsins. Auðvitað hafa þeir oft lent í erfiðri úlfa-
kreppu, og dulbúningurinn gat kannski aðeins tekizt vegna þess að fátt var bandarískum
dollurum ómáttugt og áróðurstækin yfrið sterk um allan heim. En sú stefna þeirra að
forðast umfram allt að styðjast við nakið vald og ódulbúið hefur eigi að síður haldið
aftur af þeim og það er hægt að sanna að þrátt fyrir viðbjóðslega hræsnina sem var fylgi-
fiskur þessarar stefnu, hafi hún í nokkrum tilvikum komið í veg fyrir stórslys.
Breytingin sem orðið hefur á bandarískri utanríkisstefnu síðustu mánuði er fólgin í því
fyrst og fremst að Bandaríkjastjóm hefur nú ákveðið að beita nöktu valdinu „ef með
þarf“, án þess að hirða um álit heimsins. Þessi breyting mun auðvitað ekki hafa í för
með sér að Bandaríkjamenn afsali sér öllum nytjum af hinni gömlu þjóðsögu. Þeir munu
notfæra sér hana í áróðri sínum meðan nokkur tætla er eftir af henni. En dulbúningur-
inn er gatslitinn, ósamræmið milli þjóðsögunnar og veruleikans er nú orðið svo gífur-
legt að enginn algáður maður lætur blekkjast. Aðeins þeir sem eru blindir munu halda
áfram að trúa. Bandarískir stjómmálamenn vita þetta vel, en þeir láta það ekki laftra
sér lengur, og það er nú vonlítið verk að leita að þeirri alþjóðlegu löggildingu á athöfn-
um þeirra sem þeir lögðu alla áherzlu á fyrir nokkrum árum. Aðeins aumustu leppar
þeirra í Asíu og Suður-Ameríku — einkum herklíkustjómir — veita þeim nú samþykki
sitt og bjóðast til að hjálpa þeim við skítverkin, -— og svo auðvitað hin þolinmóða sam-
fylking íhalds og sósíaldemókrata í Evrópu. — Þessi breyting er að vísu ekki eðlisbreyt-
ing heldur stigbreyting, en stigbreyting af því tagi sem getur leitt til stórfelldra keðju-
verkana. Þessi breyting er ennfremur mesti ósigur Bandaríkjanna á alþjóðlegum vettvangi
frá stríðslokum.
Háttsettur bandarfskur diplómat, sérfræðingur í málum Austur-Asíu, hefur lýst þvi
hvaða sögulega þýðingu stríðið í Víetnam hefur í þessu samhengi:
3