Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.06.1965, Side 116

Tímarit Máls og menningar - 01.06.1965, Side 116
Tímarit Máls og menningar mannkyninii, og nú var að hefjast: hegning fyrir Miinchen, hefnd fyrir sigurglott Hitl- ers í París; hefnd fyrir sprengjurnar sem varpað var á London, hefnd fyrir allt það sem Sovétþjóðirnar höfðuð orðið að þola. Og þá man ég líka eftir átakanlegu dæmi um mannúð rússneskra hermanna: ég sá rússneskan liðþjálfa í Stalíngrad sem hafði í fylgd með sér tvo heldur slæpta Þjóð- verja, verkamenn frá Berlín. Þeir máttu hrósa happi; hann hafði gefið þeim flóka- stígvél og fóðraðar úlpur og loðhúfur og gefið þeim að borða. Þegar ég spurði hann hvernig þeir væru, svaraði hann blátt á- fram: „O, rétt eins og annað fólk.“ Auðvitað voru þeir ekki allir „rétt eins og annað fólk“. Á árunum 1943—44 sá ég allan hinn hroðalega ávöxt þýzka liemáms- ins. Kharkov og Voronezj, Rostov, Orel og Kíev, hið „eydda land“ alla leið frá Vjazma til Hvítarússlands. Ég lýsi flestum þessara staða í bók minni. En ýmsu öðru þurfti að lýsa en hryðjuverkum Þjóðverja: ég á við hið óviðjafnanlega stolt og lmgprýði sem ég varð allsstaðar var í Sovéthernum, þá sannfæringu að sovézkir hermenn væru orðnir fullkomlega hlutverki sínu vaxnir og færir um að nota nýjustu hernaðartækni. Þeir voru nú orðnir fremri Þjóðverjum í þeim leik sem hinir síðarnefndu höfðu byrjað. Eftir sigurinn við Kúrsk, þar sem urðu hin hemaðarlegu straumhvörf styrjaldar- innar (Þjóðverjar hejSu getað náð sér aft- ur eftir Stalíngrad, en ekki eftir Kúrsk), varð sjálfstraust Sovéthersins takmarka- laust. Nú var aðeins um það að ræða hvað tæki langan tíma að sigra. Reyndar var uppgjafarstefna aldrei fyrir hendi, ekki einusinni þegar verst leit út. Hermennirnir þurftu á miklu sjálfstrausti að halda til að syngja á verstu dögum ársins 1942 söngva um gönguna vestur eftir Ukraínu. 1943—44 var sú ganga raunverulega haf- in; og eftir því sem þeir gengu lengur urðu þeir reiðari við „sníkjudýrin". Donbas var eintómar rústir; Þjóðverjar höfðu lagt í eyði þúsundir þorpa og borga; þar voru fjöldagrafir óbreyttra borgara og stríðs- fanga, og í Hvítarússlandi voru mörg þorp þar sem sérhver maður, kona og bam hafði verið myrt í „hernaðaraðgerðum" gegn skæruliðum. Og sífellt bættist við vitneskja um milljónir Rússa — aðallega stríðsfanga — sem höfðu bókstaflega verið sveltir til hana ... Það var ekki auðvelt að sannfæra vestrænar þjóðir um að allt þetta ætti sér stað. Þá var það, í ágúst 1944, að ég sá það sem var hroðalegast alls þess sem ég var persónulega vitni að — hið risavaxna „iðn- fyrirtæki" þar sem hálfri annarri milljón manna hafði verið tortímt með fullkominni verkmenningu og vísindalegum aðferðum, gasklefum og brennsluofnum. Ég á við Maidanek í nágrenni Lublin. Ég sendi nákvæma skýrslu um Maidanek til BBC. Þeir notuðu ekki eitt orð úr henni. Þeir héldu að Rússar hefðu „sett þetta á svið“ í áróðursskyni. Sum vestræn blöð notuðu fréttaskýrsluna, en önnur ekki; og brezka útvarpið notaði hana alls ekki. Þessir herramenn frá BBC skildu þetta ekki fyrr en þeim voru sýndar fangabúðimar í Belsen og Dachau og Buchenwald. Síðasta sumar heimsótti ég á ný marga þá staði sem ég sá í stríðinu. Sár stríðsins höfðu verið grædd merkilega fljótt, svo er fyrir að þakka dugnaði og einbeitni hinnar sovézku þjóðar. Ég man eftir héraðinu fyr- ir sunnan Leníngrad, kringum Úritsk og Ligovo og Pulkovo-hæðunum árið 1944; þar var svipað umhorfs og á tunglinu; mörg þúsund fallbyssuskot og sprengjur höfðu bylt upp jörðinni; hvergi stóð eftir tré eða runni, hvað þá heldur hús. Núna þjóta fallegar rafmagnslestir gegnum þessa 106
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.