Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.06.1965, Síða 116

Tímarit Máls og menningar - 01.06.1965, Síða 116
Tímarit Máls og menningar mannkyninii, og nú var að hefjast: hegning fyrir Miinchen, hefnd fyrir sigurglott Hitl- ers í París; hefnd fyrir sprengjurnar sem varpað var á London, hefnd fyrir allt það sem Sovétþjóðirnar höfðuð orðið að þola. Og þá man ég líka eftir átakanlegu dæmi um mannúð rússneskra hermanna: ég sá rússneskan liðþjálfa í Stalíngrad sem hafði í fylgd með sér tvo heldur slæpta Þjóð- verja, verkamenn frá Berlín. Þeir máttu hrósa happi; hann hafði gefið þeim flóka- stígvél og fóðraðar úlpur og loðhúfur og gefið þeim að borða. Þegar ég spurði hann hvernig þeir væru, svaraði hann blátt á- fram: „O, rétt eins og annað fólk.“ Auðvitað voru þeir ekki allir „rétt eins og annað fólk“. Á árunum 1943—44 sá ég allan hinn hroðalega ávöxt þýzka liemáms- ins. Kharkov og Voronezj, Rostov, Orel og Kíev, hið „eydda land“ alla leið frá Vjazma til Hvítarússlands. Ég lýsi flestum þessara staða í bók minni. En ýmsu öðru þurfti að lýsa en hryðjuverkum Þjóðverja: ég á við hið óviðjafnanlega stolt og lmgprýði sem ég varð allsstaðar var í Sovéthernum, þá sannfæringu að sovézkir hermenn væru orðnir fullkomlega hlutverki sínu vaxnir og færir um að nota nýjustu hernaðartækni. Þeir voru nú orðnir fremri Þjóðverjum í þeim leik sem hinir síðarnefndu höfðu byrjað. Eftir sigurinn við Kúrsk, þar sem urðu hin hemaðarlegu straumhvörf styrjaldar- innar (Þjóðverjar hejSu getað náð sér aft- ur eftir Stalíngrad, en ekki eftir Kúrsk), varð sjálfstraust Sovéthersins takmarka- laust. Nú var aðeins um það að ræða hvað tæki langan tíma að sigra. Reyndar var uppgjafarstefna aldrei fyrir hendi, ekki einusinni þegar verst leit út. Hermennirnir þurftu á miklu sjálfstrausti að halda til að syngja á verstu dögum ársins 1942 söngva um gönguna vestur eftir Ukraínu. 1943—44 var sú ganga raunverulega haf- in; og eftir því sem þeir gengu lengur urðu þeir reiðari við „sníkjudýrin". Donbas var eintómar rústir; Þjóðverjar höfðu lagt í eyði þúsundir þorpa og borga; þar voru fjöldagrafir óbreyttra borgara og stríðs- fanga, og í Hvítarússlandi voru mörg þorp þar sem sérhver maður, kona og bam hafði verið myrt í „hernaðaraðgerðum" gegn skæruliðum. Og sífellt bættist við vitneskja um milljónir Rússa — aðallega stríðsfanga — sem höfðu bókstaflega verið sveltir til hana ... Það var ekki auðvelt að sannfæra vestrænar þjóðir um að allt þetta ætti sér stað. Þá var það, í ágúst 1944, að ég sá það sem var hroðalegast alls þess sem ég var persónulega vitni að — hið risavaxna „iðn- fyrirtæki" þar sem hálfri annarri milljón manna hafði verið tortímt með fullkominni verkmenningu og vísindalegum aðferðum, gasklefum og brennsluofnum. Ég á við Maidanek í nágrenni Lublin. Ég sendi nákvæma skýrslu um Maidanek til BBC. Þeir notuðu ekki eitt orð úr henni. Þeir héldu að Rússar hefðu „sett þetta á svið“ í áróðursskyni. Sum vestræn blöð notuðu fréttaskýrsluna, en önnur ekki; og brezka útvarpið notaði hana alls ekki. Þessir herramenn frá BBC skildu þetta ekki fyrr en þeim voru sýndar fangabúðimar í Belsen og Dachau og Buchenwald. Síðasta sumar heimsótti ég á ný marga þá staði sem ég sá í stríðinu. Sár stríðsins höfðu verið grædd merkilega fljótt, svo er fyrir að þakka dugnaði og einbeitni hinnar sovézku þjóðar. Ég man eftir héraðinu fyr- ir sunnan Leníngrad, kringum Úritsk og Ligovo og Pulkovo-hæðunum árið 1944; þar var svipað umhorfs og á tunglinu; mörg þúsund fallbyssuskot og sprengjur höfðu bylt upp jörðinni; hvergi stóð eftir tré eða runni, hvað þá heldur hús. Núna þjóta fallegar rafmagnslestir gegnum þessa 106
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.