Tímarit Máls og menningar - 01.05.1987, Blaðsíða 88

Tímarit Máls og menningar
unarafls hugsýnarinnar sem góð ljóðlist þarfnast. Málfarslegar flugeldasýn-
ingar, vitsmunir, kaldhæðin gamansemi, allt er það gott og blessað, en hvar
er hin jákvæða og uppbyggjandi skuldbinding og ábyrgðarkennd sem svo
mikið veltur á?
Tvö skáld af þessari yngri kynslóð verðskulda sérstaka umfjöllun: Paul
Muldoon (f. 1951) og Frank Ormsby (f. 1947). Muldoon er mínímalisti sem
beitir úrdrætti og hálfkveðnum vísum ásamt óbeinum ívitnunum og andríki
í bestu merkingu þess orðs til að ná áhrifum. Myndmál hans er sparlegt og
minnir á reikistjörnuna Mars, en það er athyglisvert og oft ógleymanlegt.
Undirniðri hinu fágaða hljóðlæti í ljóðum hans er sterk vitund um ógn og
skelfingu, en frábær leikni hans við að tjá margþættar og oft mótsagna-
kenndar merkingar í ljóðum sínum vekur með lesendum kennd fullnægju
og skapraunar, og oft einskæran fögnuð. Ormsby veitir ekki sömu full-
nægju vegna þess að merking ljóða hans veltur á hárnákvæmri athugun
umhverfisins: hún veltur á atvikum, staðháttum og sjálfvirkum krafti
daglegra áhyggjuefna til að vekja viðbrögð hjá lesandanum. Ljóð af þessari
gerð njóta sín á tilteknu plani, en vekja einatt í lesandanum þá tilfinningu að
skáldið hafi nálgast eitthvað sem máli skiptir, ýjað að því, en síðan horfið frá
því af umhyggju fyrir því, að ekki yrði litið á ljóðlist sem opinberandi,
háspekilegt eða yfirskilvitlegt afl, heldur sem trúverðugt bergmál og
könnun hversdagsveruleikans. Sú gnótt smáatriða sem Ormsby stefnir fram
í ljóðum sínum og glöggskyggni hans á mannlega bresti bjarga þeim frá
lágkúru.
I írska lýðveldinu eru önnur ljóðskáld, sem aðeins er hægt að nefna, en
eru að semja alvarlega og tímabæra ljóðlist með persónulegum sérkennum
og vaxandi áhrifum. Hæst ber þá Thomas MacCarthy, John Ennis og Sean
Dunne en Rory Brennan er nýliði sem aukið hefur nýjum þætti við írska
ljóðlist með brennandi áhuga á félagslegum aðstæðum. Eilean Ni Chuil-
leanain er góð skáldkona og yrkir ljóð með óbeinum tilvitnunum, klassísk-
um skírskotunum og einkalegum skyntúlkunum. Þegar á heildina er litið
virðist mér vera umbrot og atorka í írskri samtímaljóðlist sem er ákaflega
spennandi fyrir þau okkar sem láta sig viðgang hennar einhverju skipta. Það
er greinilegur vilji til að leita á önnur mið, til annarra landa og bók-
menntahefða, ferskur áhugi á þýðingum, og svo er að sjá sem langar aldir
heimalningsháttar, þegar menn sátu í ró og einsemd og hugleiddu takmarka-
lausa fullkomnun eigin nafna, séu loks á enda runnar.
Sagnagerð
írsk sagnagerð kann líka að hafa neyðst til að gera úttekt á sjálfri sér. Alltof
lengi stóð hún föst í blindgötu ófrjórrar þjóðfélagsumræðu, en á nú um tvo
214