Tímarit Máls og menningar - 01.06.1990, Blaðsíða 20

nóbelsverðlaunahafinn Naguib Mahfouz,
sem oft hefur fengið hótanir en er sem
betur fer enn á meðal okkar. Ég er ekki
fyrsti listamaðurinn sem ásakaður hefur
verið fyrir guðlast og trúarníð; raunar eru
þetta algengustu vopnin sem bókstafstrú-
in hefur beitt til að reyna að hefta frjálsa
sköpun í nútímanum. Það er því dapurlegt
að þessu þýðingarmikla bókmenntalega
samhengi skuli hafa verið svo lítill gaum-
ur gefinn; og að gagnrýnendur á Vest-
urlöndum, eins og John Berger, sem eitt
sinn talaði spámannlega um nauðsyn
nýrra leiða til að skoða heiminn6, skuli nú
lýsa sig fúsa til að taka eina slíka leið fram
yfir aðrar, að vernda trúarbrögð sem státar
af einni billjón áhangenda fyrir einu rit-
höfundargreyi með „ólæsilega" bók á
lofti.
Hvað hina bresku „leiðtoga“ múslima
snertir, þá verða þeir að gera upp hug sinn.
Stundum segja þeir að ég skipti engu
máli, og að einungis bókin skipti sköpum;
aðra daga halda þeir fundi í moskvum vítt
og breitt um landið og ítreka áskorunina
um að ég verði líflátinn. Þeir segjast fara
að lögum þessa lands, en þeir segja jafn-
framt að þeir taki lög Islams fram yfir þau
í siðferðilegum efnum. Þeir segjast ekki
vilja brjóta bresk lög, en bara örfáir þeirra
eru reiðubúnir að afneita hótuninni gegn
mér opinberlega. Þeir ættu að gera grein
fyrir stefnu sinni: eru þeir lýðræðislega
þenkjandi þegnar í frjálsu samfélagi eða
ekki? Hafna þeir ofbeldi eða ekki?
Eftir ár er kominn tími til að fá aðeins
skýrari línur.
Við samfélag múslima í heild, í Bret-
landi og á Indlandi og í Pakistan og all-
staðar annarstaðar, vil ég segja þetta: farið
ekki fram á það að rithöfundar ykkar
semji dœmigerðan eða táknrœnan skáld-
skap. Slíkar bækur eru nánast undantekn-
ingarlaust andvana fæddar. Lífsmagn
bókmennta liggur í því hversu einstakar
þær eru, að þær eru sérstæð, sérviskuleg
sýn einnar manneskju, þar sem við kunn-
um að sjá, okkur til ánægju og undrunar,
spegilmynd okkar sjálfra. Bók er útlegg-
ing heimsins. Ef þér líkar hún ekki, láttu
hana eiga sig; eða komdu með þína eigin
útleggingu í staðinn.
Og ég vil segja þetta: trúuðum finnst líf
án Drottins vera heimska, tilgangslaust,
ekki einu sinni vert þess að fyrirlíta það.
Það finnst trúleysingjum ekki. Að láta sér
lynda að veröldin, héma, sé allt og sumt;
að ganga um hana til móts við dauðann,
án þess að njóta huggunar trúarinnar,
finnst okkur, tja, að minnsta kosti bera
vott um jafn mikið hugrekki og þraut-
seigju og ykkur þykir trúariðkunin. Ver-
aldlegur þankagangur og afsprengi hans
eiga virðingu ykkar skilið, ekki fyrirlitn-
ingu.
Mikil frelsisalda hefur farið um heim-
inn að undanförnu. Þeir sem berjast gegn
henni — í Kína, í Rúmeníu — standa í
blóðbaði. Ég vil hvetja múslima — hina
fjölmörgu venjulegu, heiðarlegu, réttsýnu
múslima sem ég hef ímyndað mér að ég
væri að tala við lungann úr þessari grein
— að láta ölduna hrífa sig með; að hafna
blóðsúthellingum; að láta ekki leiðtoga
múslima koma því orði á múslima að þeir
séu ofstækisfyllri en þeir eru. Söngvar
Satans eru alvarlegt verk, sem skrifað er
frá sjónarhóli trúleysingja. Megi trúaðir
una því, og láta það í friði.
Meðan á þessu stendur er ég spurður
hvernig mér líði. Ég er þakklátur bresku
18
TMM 1990:2