Tímarit Máls og menningar - 01.06.1990, Blaðsíða 5

r
Salman Rushdie
góðri trú

Nú er ár liðið frá því ég tók síðast til máls
til varnar skáldsögu minni Söngvar Sat-
ans. Ég hef verið þögull, enda þótt mér sé
ekki tamt að þegja, vegna þess að mér
fannst rödd mín einfaldlega ekki nógu
sterk til að yfirgnæfa þau hróp sem beind-
ust gegn mér.
Ég vonaðist til að aðrir töluðu máli
mínu, og margir hafa gert það með ágæt-
um, þeirra á meðal hópur lesenda úr röð-
um múslima, að vísu lítill en vaxandi,
bæði rithöfundar og fræðimenn. Aðrir,
meðal annarra kreddumenn og kynþátta-
hatarar, hafa reynt að færa sér mál mitt í
nyt (til dæmis með því að nota nafn mitt
til að hæðast að börnum og fullorðnum af
Asíuættum, hvort sem um múslima var að
ræða eða ekki) á ógeðfelldan, sóðalegan
og niðurlægjandi hátt að mínu mati.
Styrinn stendur um skáldsögu, hug-
smíð, sem ætlað er að verða metin sem
bókmenntir. Mér hefur oft virst að fólk
með allskonar skoðanir á málinu hafi
misst sjónar á þeirri einföldu staðreynd.
Söngvum Satans hefur verið lýst og þeir
meðhöndlaðir sem lélegt sagnfræðirit,
andtrúarlegur áróðurspési, afsprengi al-
þjóðlegs samsæris kapítalista og gyðinga,
morð („hann hefur deytt í okkur hjartað“),
og verk manns sem helst mætti líkja við
Hitler og Atla Húnakonung. í slíku írafári
fannst manni það þjóna litlum tilgangi að
hamra á því að hugsmíðin væri tilbún-
ingur.
Leyfið mér að útskýra: Ég er ekki að
reyna að halda því fram að Söngvar Sat-
ans séu „bara skáldsaga" og þurfi þess
vegna ekki að taka alvarlega, eða einu
sinni að vekja ákafar deilur. Ég lít ekki
svo á að skáldsögur verði léttvægar
fundnar. Þær sem mér eru kærastar eru
þær sem leitast við að endurnýja tungu-
tak, form og hugmyndir, þær sem reyna
að gera það sem enska orðið novel virðist
fela í sér: að sjá heiminn á nýjan hátt. Ég
geri mér fulla grein fyrir að slíkar tilraunir
geta valdið úlfúð og reiði.
Það sem mig hefur hins vegar langað til
að segja er að þau sjónarmið sem ég hef
alla mína ævi leitast við að leggja til
grundvallar þessari bókmenntalegu ný-
sköpun eru ekki sprottin af sjálfshatri,
afneitun eigin kynþáttar í anda Tómasar
frænda eins og sumir hafa sakað mig um,
heldur þvert á móti af þeim ásetningi mín-
um að móta skáldskaparmál og skáld-
skaparform sem nýtast mætti til að tjá
reynslu þeirra þjóða sem fyrrum voru ný-
TMM 1990:2
3