Tímarit Máls og menningar - 01.06.1990, Blaðsíða 99

Einar Már Guðmundsson
Hin raunsæja ímyndun
Austrænir dulhyggjumenn halda því fram
að ekkert, er lífsanda dregur, sé svo aumt
að það deyi alveg. Líkamsdauðanum
fylgir enginn stimpill frá almáttugu slát-
urhúsi í eigu efnishyggjumanna; kveðju-
stundin því aðeins hálfkveðin vísa.
Menn, dýr og jurtir fæðast aftur og aft-
ur, því leiðin til hins fullkomna er bæði
löng og torsótt. Ekki er því útilokað að
húsflugur fomaldar gegni háum embætt-
um í dag. Eins er mögulegt að maður sem
nú ekur bíl eftir hraðbraut hafi fyrir mörg-
um mannsöldrum hlaupið þar um með
lurk í hendi.
En þó hér verði ekki fjölyrt neitt frekar
um endurholdgun má segja að öll þau
æviskeið sem austrænir dulhyggjumenn
sjá í mannsaugum og fuglsbeinum búi
með einum eða öðrum hætti í heimi and-
ans; í menningunni.
í menningunni birtast einmitt þau
grundvallarsannindi að samtími okkar er
annað og meira en aðeins dagurinn í dag:
að hér og nú er líka þar og þá. í þúsundir
ára hefur maðurinn fært stór og smá atvik
úr lífinu í kringum sig í búning orða:
skapað frásagnarlist sem þrátt fyrir háan
aldur minnir meira á ungling í blóma lífs-
ins en hruman jötun.
Enn heyrum við óminn af upphafsorð-
unum frægu: Seg mér, Sönggyðja . . . og
hvar sem er í heiminum endurtaka böm
þessa bón með orðfæri síns tíma. Því má
slá föstu að þorsti mannanna í sögur sé
óslökkvandi og að sú tilhneiging „að
segja frá stórmælum sem orðið hafa í ver-
öldinni sé ekki tíska heldur mannkyninu
ásköpuð," einsog Halldór Laxness orðar
það í „Persónulegum minnisgreinum um
skáldsögur og leikrit“.
í frásagnarlistinni varðveitir mannkyn-
ið minningar sínar, breytir atburðum í
ævintýr og staðreyndum í sögu, þannig að
aldurinn, fortíðin og hið liðna eru ávallt
með okkur sem samtími. „Allur tími er
samtími,“ sagði T.S. Eliot og þetta gerðu
tímamótamenn í nútímaritlist, einsog þeir
James Joyce og Eliot, sér ljóst og byggja
verk þeirra á þessum skilningi.
En um leið og frásagnarlistin teygir sig
allt aftur í bemsku mannkyns stendur hún
einnig föstum fótum í samtíðinni. Sögur,
ævintýri, ljóð . . . Allt eru þetta fjársjóðir
sem óháðir gengisbreytingum auðga hug-
ann, hallir sem í margar aldir hafa verið í
smíðum í höfðinu, æskubrunnar fullir af
eilífð.
Frásagnarlistin er í eðli sínu alþjóðleg
TMM 1990:2
97