Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.06.1990, Blaðsíða 92

Tímarit Máls og menningar - 01.06.1990, Blaðsíða 92
anda upp á nokkuð annað en billegar rök- brellur til að sýna fram á að listrænt mat sé ekki bundið á klafa geðþóttans? Hann hefur ekki bent á neina þá aðferð em nota má til að gera upp á milli listaverka. En þá vil ég afturkalla leyfið sem ég gaf Kuhn og minna á það sem hann segir um val milli vísindakenninga. Ekki ertil nein allsherjar formúla fyrir slíku vali. Skyn- semi í vísindum felst í yfirvegaðri beit- ingu þumalfingursreglna. Tilvísun til þess veruleika sem kenningarnar fjalla um hjálpar okkur ekki hætishót því við þekkj- um hann aðeins eins og hann birtist í þessum kenningum. Því er sú staðreynd að listdómar hafa engan veruleika feg- urðar að bakhjarli engin röksemd fyrir sjálfdæmishyggju. Skynsamlegur list- dómur byggir, rétt eins og dómur um gildi vísindakenninga, á yfirvegaðri beitingu þumalfingursreglna. Segjum að ég segi „Málverk X er betra en Y því þótt Y sé málað af meiri kunnáttu, þá er X frum- legra og ferskara.“ Hér reyni ég að beita tveim reglum, „frumleikareglunni“ og „kunnáttureglunni", vega og meta gildi þeirra í ákveðnu tilviki. En nú er frum- leikareglan ný af nálinni og tæpast for- senda listsköpunar. Og eru ekki reglur listanna að jafnaði ónákvæmari en reglur vísindanna? Sjálfsagt er það rétt en samt tel ég að til séu fáeinar nokkuð nákvæmar reglur um listsköpun. Það er t.d. ekkert vildarefni hvort menn telja falskan söng góðan eða vondan. Sá sem segir að falsk- ur söngur sé betri en ófalskur hefur ein- faldlega ekki skilið hvað söngur er því falskur söngur er misheppnuð tilraun til að syngja. Að vísu er hægt að nota falskan söng sem aðferð til að hræra upp í fólki eins og Nina Hagen hefur gert, en ekki að gera slíkan „söng“ að nýju viðmiði fyrir góðan söng. En þótt sjálfdæmishyggjan verði að gjalti fyrir hæstarétti rökvísinnar og skyn- semin verði tæpast gerð brottræk úr ríki listanna verður því vart á móti mælt að smekkur hvers og eins vegur meira við ljóðaval en við val milli vísindakenninga. Vísindaleg þekking vex, að minnsta kosti afstætt við viðmið eða markmið rann- sóknaráætlana, en listskilningur okkar dýpkar tæpast í tímans rás. „En fátt er svo með öllu illt . . .“, kvarðafæðin gefur listnjótendum færi á að vinna úr list með eigin hætti. Ég segi stundum bæði í gamni og alvöru að góður gagnrýnandi sé maður sem kann að kveðast á við skáldin! Hann leikur sér að ljóðum skálda sem yrkja í leiðslu. Hann stundar hug-leiðslu, leiðir hugann frá tákni til tákns á langri vegferð um ljóðið. Upplýsing tjáningarinnar, tjáning upplýsingarinnar Samt getur skáldskapur upplýst bæði hug og hjörtu. Heimspekingarnir Jiirgen Hab- ermas og Albrecht Wellmer segja að listir geti kennt okkur að sjá hið hversdagslega með nýjum hætti.12 Við lærum að sjá með glöggu gestsauga. Og áðurnefndur Paul Feyerabend segir að við skiljum aðeins heiminn með því að bera hann saman við draumaheima.13 En höfuðhlutverk skáldskapar á vorum dögum er tjáning, ekki upplýsing. Vilji skáld boða skoðun er oftast betra að skrifa pistil en angra lesandann með rímuðum ritgjörðum. Innblásinn af Max Weber seg- ir Habermas að nútímamenning greinist í þrjú meginsvið: vísindi, siðferði og listir, 90 TMM 1990:2
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.