Tímarit Máls og menningar - 01.06.1990, Blaðsíða 40

16. „Án þess að sýna söguþræðinum mjög mikla
óvirðingu þá er hægt að draga fram í þeim eina
grunnbyggingu. Allar sögurnar sem hér eru
rannsakaðar, nema Vatnsdæla saga, falla að
meira eða minna leyti að þessu mynstri." Sama
heimild, bls. 29. Hartmut Röhn er ósáttur við
þessa hugmynd um fastmótaða formgerð. Hann
hefur rannsakað form fimm sagna og leggur
mikla áherslu á hvernig tíminn birtist í sög-
unum: „Die in der bisherigen Forschung haufig
hervorgehobene Weitgehende formale Einheit-
lichkeit der Islándersagas hat der erzáhltechn-
ischen Analyse nicht standgehalten," bls. 152.
Röhn gerir ráð fyrir að líkindi í byggingu liggi
dýpra og taki til almennra lögmála í framsetn-
ingu. Untersuchungen zur Zeitgestaltung und
Komposition der Islendingasögur. Beitráge zur
nordischen Philologie 5 (Basel: Helbing &
Lichtenhan Verlag, 1976).
17. Joseph C. Harris, „Genre and Narrative Struc-
ture in Some Islendinga þættir," Scandinavian
Studies, 44:5 (1974).
18. Sama heimild, bls. 6.
19. Vladimir Propp, Morphology of the Folktale,
þýð. Laurence Scott. Inng. eftir Svatava Pirk-
ova-Jakobson; 2. útg. esk., ritstj. Louis A. Wag-
ner, Inng. eftir Alan Dundes (Austin: University
ofTexas, 1968).
20. Andersson, Family Saga, bls. 3-6.
21. Vésteinn Ólason, „Nokkrar athugasemdir um
Eyrbyggja sögu,“ Skírnir 145 (1971): 6-7.
22. M. I. Steblin-Kamenskij, Heimur Islendinga-
sagna, Helgi Haraldsson þýddi [Mirsagi, 1971]
(Reykjavík: Iðunn, 1981), bls. 62.
23. Theodore M. Andersson, „The Icelandic Sag-
as,“ í Heroic Epic and Saga, ritstj. Felix Oinas
(Bloomington: Indiana University Press, 1978).
bls. 157.
24. Sama rit, bls. 154-155. „Þessi formgerð [sex
hluta] einkennir sögurnar. Kynning og eftirleik-
ur eru nær algild; þau afmarka atburðina og setja
þá í sögulegt samhengi til þess að undirstrika
áreiðanleika þeirra. Um leið er heilmikið af ætt-
fræðiupplýsingum sem hafa fremur fróð-
leiksgildi en að þær skipti máli fyrir frásögnina.
Atburðarásin er bundin við átaka-, ris- og
hefndarþættina og hápunktinum er náð með
deilum sem magnast stig af stigi."
25. Sjá einnig um bók Lönnroths: Vésteinn
Ólason, „Frásagnarlist í fomum sögum,“Skírnir
152 (1978): 181-194.
26. Þar eð margir þættir lýsa ferðum íslendinga til
útlanda og þeim lýkur með því að aðalpersónan
snýr heim þá hafa þeir ákveðið heildarmynstur
sem hefst á ferð í burtu og lýkur á ferð til baka.
Þessar stuttu frásagnir hafa allt aðra formgerð en
sögur sem gerast á íslandi og Harris benti á að
þættir með ferðalögum af þessu tagi lfktust þjóð-
sögum. Anthony Faulkes dregur stuttlega fram
andstæður sögu og þáttar og ber þessar greinar
saman við bókmenntaform á meginlandinu í
Two Icelandic Stories. Hreiðars þáttur — Orms
þáttur, Viking Society for Northern Research,
Text series 4 (London: Viking Society, 1960).
27. Richard Allen, Fire and Iron: Critical Ap-
proaches to Njáls Saga (Pittsburgh: University
of Pitsburgh Press, 1971).
28. Sjá bók mína, Feud, bls. 161-179.
29. Rubow, „Den islandske familieroman," endur-
prentað hjá Else Mundal í Sagadehatt, bls. 195.
30. Sama heimild, bls. 196. Bróðir Róbert var
lfklega Englendingur eða Anglo-Normanni. Sjá
E. F. Halvorsen, „Tristrams saga,“ Kulturhis-
toriskt lexikon, 18. bindi (1974), dálkar 640-
643.
31. Rubow, bls. 196.
32. Önnur framsetning kemur fram hjá Bjama
Einarsyni, sem segir að frönsk epík og próvens-
ölsk lýrík hafi haft áhrif á skáldasögurnar en þær
fylgja mynstri ævisögunnar. Skáldasögur: Um
uppruna og eðli ástaskáldsagnanna fornu
(Reykjavík: Bókaútgáfa Menningarsjóðs,
1961).
33.1 nýlegri grein, „The Long Prose Form,“ íArkiv
för nordisk filologi 101 (1986): 10-39, heldur
Clover þeirri skoðun sinni að íslendingasögur
séu byggðar í kringum þætti en hún hefur breytt
um skoðun að því marki að nú viðurkennir hún
„meiri samfeliu í menningunni og þátttöku sam-
félagsins" bls. 37. Til þess að fella fyrri hug-
myndir sínar að innlendum þjóðfélagsmynstrum
skapar hún tilbúna gjá milli þeirra þátta sem
menn segja og heildarinnar sem þeireru hluti af
(sagnanna).
34. Peter Hallberg, „Forskningsöversikt: Frán den
norröna forskningsfronten," Samlaren 106
(1985): 74.
35. Anne Heinrichs, „Intertexture and Its Function
in Early Written Sagas," Alþjóðlegt fornsagna-
þing, Reykjavík, 2.-8. ágúst 1973: Fyrirlestrar,
1. bindi, bls. 7.
36. Sama heimild, bls. 21.
38
TMM 1990:2