Tímarit Máls og menningar - 01.06.1990, Blaðsíða 14

Jawaharlal Nehru um veraldlega stjórn-
skipun Indlands hefði grundvallarþýð-
ingu. Veraldlegt stjómarfar er í tilviki
Indlands ekki bara spurning um viðhorf;
það er spurning um að lifa af. Ef deilur
milli trúflokka ættu að ráða úrslitum í
stjómarfari á Indlandi, yrðu afleiðingar
hroðalegri en hægt er að ímynda sér.
Margir Indverjar óttast að sú stund gæti
nú verið í nánd. Eg hef barist gegn stjóm-
málum á trúarlegum grundvelli alla tíð
síðan ég óx úr grasi. Verkamannaflokk-
urinn í Bretlandi hefði gott af því að skoða
hvaða afleiðingar áhugi indverskra
stjómmálamanna á að leika eftir nótum
ákveðinna trúarhreyfinga kann að hafa,
og íhuga hvort greinilegur áhugi sumra
stjómmálamanna Verkamannaflokksins á
að endurtaka sama leikinn í Bretlandi, af
sömu ástæðu (atkvæðum), sé allskostar
viturlegur.
Að búa í Bombay (og vera síðar Lund-
únabúi) þýddi líka að ég heillaðist af stór-
borginni. Borgin sem raunveruleiki og
myndhverfing er kjarninn í öllum mínum
verkum. „Borg nútímans,“ segir sögu-
persóna í Söngvum Satans, „er dæmigerð
fyrir ósamrýmanlega heima.“ Það reynd-
ust orð að sönnu. „Svo lengi sem þeir
mætast í nóttinni, það er í lagi. En ef þeir
kynnast! Þá er það úran og plútan, sem
brjóta hvort annað niður, bomm.“ Það er
erfitt að lýsa því hvernig manni líður eftir
að hafa reynt að lýsa hlutlægum veruleika
og síðan orðið að leiksoppi hans . . .
Mergurinn málsins er þessi: Menning
múslima hefur haft verulega þýðingu fyr-
ir mig, en hún er alls ekki eini áhrifa-
valdurinn. Eg er nútímamaður, módern-
isti, í stórborg, sem sættir sig við óvissuna
sem það eina sem er stöðugt, breytinguna
sem það eina sem er víst. Ég trúi ekki á
neinn guð, og hef ekki gert það síðan
snemma á unglingsárunum. Ég hef and-
legar þarfir, og ég vona að verk mitt hafi
siðferðilega og andlega vídd, en ég læt
mér nægja að reyna að svala þessum þörf-
um án þess að grípa til neinnar hugmynd-
ar um Skapara alls eða hinsta dómara.
I stuttu máli: Eg er ekki múslimi. Manni
finnst það bæði afkáralegt og fráleitt að
vera lýst sem einhvers konar villutrúar-
manni eftir að hafa lifað lífi sínu sem
trúlaus, marglyndur maður sem velur og
hafnar. Ég er hjúpaður í, og mér lýst með
tungutaki sem hæfir mér ekki. Ég neita
ásökuninni um guðlast, vegna þess, eins
og einhver segir í Söngvum Satans, að
„þar sem er engin trú, er heldur ekkert
guðlast“. Ég neita ásökuninni um að hafa
svikið trú, vegna þess að síðan ég varð
fullorðinn hef ég ekki játast undir neina
trú, og það sem maður hefur ekki játast
undir verður manni ekki brigslað um að
hafa svikið. Það Islam sem ég þekki lýsir
því greinilega yfir að „í trúarlegum efnum
skuli ekki beitt þvingunum af neinu tagi“.
Þeir mörgu múslimar sem ég ber virðingu
fyrir hrykkju illilega við ef því væri hald-
ið fram að þeir tilheyrðu trú sinni ein-
göngu vegna þess að þeir vœrufæddir inn
í hana, og að hvern og einn sem væri
fæddur slíkur og kysi af frjálsum vilja að
vera ekki múslimi mætti því lífláta.
Þegar mér er lýst sem múslima sem
genginn er af trúnni, finnst mér eins og
mér hafi verið ýtt á bakviðfölsun á sjálf-
um mér, eins og skuggi hafi orðið áþreif-
anlegur en mér hafi verið vísað í raðir
skugganna. Hluti af breskum fjölmiðlum,
sem ekki lúta stjórn múslima, hefur lagt
sitt af mörkum í þessa fölsun á sjálfum
12
TMM 1990:2